Τζίμ Ντοτζ: ΦΑΠ, Εκδόσεις Κυψέλη

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Όταν ξεκίνησα να διαβάζω αυτό το βιβλίο, ακριβώς λόγω του εξαιρετικού ουίσκι ''ψίθυρος του χάροντα'' που παρασκευάζει ο παππούλης Τζέικ με περιεκτικότητα 97 τοις εκατό αλκοόλη (στοιχείο που το περηφανεύεται πολύ τακτικά), διαπίστωσα ότι δε μπορούσα να συνεχίσω την ανάγνωση αυτής της αλήτικης, Far Westικής νουβέλας, χωρίς να τη συνοδεύσω με το ηδύποτο φατουράδα (που δεν το γνώριζα) το οποίο αποτελείται από κανέλλα και γαρίφαλο και υπήρξε ευγενική χορηγία καλών γειτόνων και φίλων.

Η Φαπ είναι μια εξωπραγματική πάπια, άλλωστε ο Τζιμ Ντοτζ που παραμένει μέχρι σήμερα ένας άγνωστος στο ελληνικό κοινό Αμερικανός συγγραφέας, συνδυάζει επιδέξια το εξωπραγματικό με το ρεαλιστικό, σε σημείο που και ένας επιδέξιος αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει ότι κάπως έτσι πρέπει να ζει και ο ίδιος τη ζωή του. 

Γεννημένος στην Καλιφόρνια μας δηλώνει πως είναι μάλλον ογδόντα ετών, ενώ πριν ασχοληθεί επαγγελματικά με τη συγγραφή, δοκιμάστηκε σε πλήθος επαγγελμάτων μεταξύ των οποίων το μάζεμα μήλων, ο επαγγελματικός τζόγος (εδώ βλέπουμε στοιχεία alter ego και στον παππούλη Τζέικ που είναι μεγάλος τζογαδόρος), το στρώσιμο μοκετών, την υλοτομία. Υπήρξε επίσης βοσκός για πέντε ολόκληρα χρόνια αλλά και καθηγητής φιλολογίας. 

Η γραφή του ακριβώς επειδή είναι ένα κράμα ξεκαρδιστικού χιούμορ και τρυφερότητας που καταλήγει να εμφανίζει πιο συμπαθητικά τα τρωτά χαρακτηριστικά των ανθρώπων μου φέρνει στο νου αρκετές ομοιότητες με τον Σουηδό Γιόνας Γιόνασον που μέσα από την ειλικρινή χωρίς περιστροφές γραφή του απενοχοποιεί την ατελή ανθρώπινη φύση και μας καλεί να την αγκαλιάσουμε. 

Ο παππούς Τζέικ, αλκοολικός και άγριος, υβριστικός όταν και εκεί που πρέπει αλλά και όταν και εκεί που δεν πρέπει, καταλήγει να υιοθετήσει τον εγγονό του Τζόναθαν που τον αποκαλεί Σπόρο, λόγω της πρόσφατης απώλειας των γονιών του. Έτσι ξεκινάει ένα αξέχαστο και συναρπαστικό ταξίδι γνωριμίας δύο συγγενών ιδιόρρυθμων. Ο Τζέικ είναι τρελάρας αλλά καλοσυνάτος, ενώ ο Σπόρος έχει εμμονή να κατασκευάζει φράχτες σε μια προσπάθεια να αποκλείσει τον έξω κόσμο από αυτόν αλλά και να μην επιτρέψει άλλες απώλειες στο οικογενειακό περιβάλλον που έχει δημιουργήσει με τον αγαπημένο του παππού.

Η Φαπ η εξωπραγματική πάπια που βλέπει απειλητικά τα γουρούνια και τα κυνηγά ενώ παράλληλα αναπτύσσεται με ρυθμό τόσο εξωπραγματικό που θυμίζει την 'Τροφή των Θεών' του Τζόρτζ Γουέλς και ο Σαγόνας το αγριογούρουνο που καραδοκεί για την πάπια, είναι οι συμπρωταγωνιστές του παππού και του εγγονού σε μια φαρσοκωμωδία με αφοπλιστικά συγκινητικό τέλος.

Για πολλά χρόνια ο Τζιμ Ντοτζ ζούσε σε ένα απομονωμένο ράντσο στα δυτικά της Κομητείας Σονόμα, γεννήθηκε το 1945 στην εποχή του Β ΠΠ στις ΗΠΑ και γαλουχήθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η Άγρια Δύση αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής του. Αν το παρατηρήσει κανείς, θα δει πως συγγραφείς Αμερικανοί που είναι γεννημένοι και μεγαλωμένοι μακριά από το κοσμοπολιτικό κέντρο των ΗΠΑ, θα ασχοληθούν αναπόφευκτα έστω και μία φορά στη ζωή τους με την Άγρια Δύση. Άλλο ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι ο Τζον Γουίλλιαμς με το 'Πέρασμα του Μακελάρη' που μεγάλωσε στο Τέξας.

Ωστόσο αυτό που αξίζει την προσοχή στον Τζιμ Ντοτζ είναι ότι υφαίνει όλο το σκηνικό της Άγριας Δύσης μέσα από την πνευματώδη νουβέλα του, παράλληλα με ένα ξεκαρδιστικό και λυτρωτικό χιούμορ που κινητοποιεί ακόμα και τον πιο σκληρόκαρδο αναγνώστη να κατανοήσει και να δει με ευαίσθητη ματιά τις αδυναμίες των φαινομενικά αχώνευτων ηρώων  του.

...''Το ουίσκι τον βοηθούσε να παραμένει ακίνητος. Μία γουλιά από τον ''Ψίθυρο του Χάροντα'' έκανε τους περισσότερους να πέφτουν στα γόνατα. Οι δυο γουλιές προκαλούσαν μια ελαφρώς παραισθησιογόνα κατατονία. Η συνταγή έδινε ένα απόσταγμα που ο Τζέικ υπολόγιζε ότι είχε περιεκτικότητα σε αλκοόλη ενενήντα εφτά τοις εκατό, μια συμπυκνωμένη ουσία θεικών αναθυμιάσεων. Αφοσιώθηκε στον περαιτέρω εξευγενισμό του. Καθώς είχε γεννηθεί σε περιόδους ξηρασίας στους λόφους της επαρχίας του Κεντάκι, είχε την τύχη, λόγω καταγωγής και αισθητηρίου, να κατέχει τη δεξιότητα της απόσταξης, και αυτή η δεξιότητα οδήγησε στις απαρχές της τέχνης. Στη διαδικασία της ζύμωσης και της απόσταξης ανακάλυψε όχι μόνο αλληγορίες που ανταποκρίνονταν στο πνεύμα του, αλλά κι ένα προϊόν που το διεύρυνε...''

Μας λείπουν κι άλλες τέτοιες νουβέλες σαν να διαβάζουμε κάτι μεταξύ κόμικς και λογοτεχνίας, όπου οι ήρωες αποκαθηλώνονται από τη σοβαροφάνειά τους και μπορεί κανείς να τους φανταστεί σαν φιγούρες animation που ίπτανται πάνω από την πεζή πραγματικότητα κουνώντας σου το δάχτυλο που μπορούν να πετάξουν ενώ εσύ όχι, ενώ λίγες σελίδες παρακάτω ξαναγίνονται συμβατές με τον πεζό λόγο και τότε θυμάσαι πάλι ότι διαβάζεις λογοτεχνία και όχι κόμικς.