Tony Spawforth: Η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, Εκδόσεις Πατάκη

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Στο βιβλίο αυτό, ο καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ, Tony Spawforth, θυμίζει αρκετά στην προσέγγιση της έρευνάς του, τη 'μικρή ιστορία του κόσμου' του Αυστριακού Ernst Gombrich, που πρωτογράφτηκε στη Βιέννη το 1935...Ο λόγος της ομοιότητας, είναι ότι και τα δύο ιστορικά έργα, παρουσιάζουν πτυχές ιστορικές με απίστευτη απλότητα σαν να πρόκειται για παραμύθι. Η διαφορά στο έργο του Spawforth, έγκειται στο γεγονός ότι σε αντίθεση με τον Gombrich, μελετά ένα πολύ συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, αυτό της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης.

Πού εντοπίζεται όμως η πρωτοτυπία του Spawforth;

Ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού, μιλά για ιστορικά γεγονότα αρκετά γνωστά και ευρήματα αρχαιλογικά που σφράγισαν την ελληνική ιστορική παρακαταθήκη. Το στοιχείο που διαφοροποιεί την έρευνά του, είναι ότι φωτίζει τη διασύνδεση του αρχαίου ελληνικού κόσμου με άλλους πολιτισμούς της εποχής, ενώ καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο μεγαλούργησαν πολιτιστικά οι αρχαίοι, μέσα από την όσμωσή τους με ξεχωριστούς λαούς της εποχής.

Το κομμάτι της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας, -τουλάχιστο για όσο χρονικό διάστημα άντεξε, μέχρι να θεμελιωθεί στη θέση της δυτικής ρωμαικής αυτοκρατορίας ένας νέος ''μεσαιωνικός'' κόσμος-, παρουσιάζεται ώς το μέσο αφομοίωσης και διαιώνισης της πολιτιστικής κληρονομιάς της κλασικής Ελλάδας. 

Ενδιαφέρον προκαλεί η ιδιαιτερότητα της γραπτής γλώσσας που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Κρήτες, της Γραμμικής Α', η οποία σε αντίθεση με τη Γραμμική Β' των αρχαίων Ελλήνων, δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, ούτε και παρουσιάζει ομοιότητες με την τελευταία, ενώ αξίζει το αναγνωστικό ενδιαφέρον και η συγκυρία άνθησης της πρώτης αθηναικής δημοκρατίας που παρουσιάστηκε γύρω στο 500 π.Χ...

Ο Κλεισθένης υπήρξε ένας από τους αριστοκράτες της αρχαικής Αθήνας, που βρήκε ένα τέχνασμα για να ενισχύσει το σώμα των υποστηρικτών του, εξουδετερώνοντας τις πολιτικές αντιζηλίες των υπόλοιπων υψηλά ιστάμενων αρχόντων. Προσεταιρίστηκε το δήμο! θέτοντας το λαό στη 'φατρία' του.

Επιπρόσθετα, είναι γνωστές οι σχέσεις των αρχαίων Ελλήνων με λαούς της Μεσοποταμίας και με τον πολιτισμό των αρχαίων Αιγυπτίων. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι σε διάφορες ιστορικές περιοχές της Αιγύπτου βρέθηκαν ελληνικές τοιχογραφίες. Εκείνο που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, είναι  ότι στην αντιπαράθεση των αρχαίων Ελλήνων με τους Πέρσες, τη μεγάλη εκείνη δύναμη της εποχής, που η αχανής αυτοκρατορία της εκτεινόταν από τη σημερινή Βουλγαρία μέχρι το σημερινό Πακιστάν, η αρνητική εικόνα των Περσών που δημιουργήθηκε από τους Έλληνες της εποχής, συνέβαλλε σε μια δυτική οπτική της 'Ανατολής', αυτής που με τόση τέχνη περιγράφει και ο Mathias Enard στο έργο του 'Πυξίδα'.

H δυτική αυτή οπτική της Ανατολής, κυριαρχεί μέχρι τις μέρες μας και έχει το εφαλτήριό της στις περιγραφές που για χρόνια έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες για τον εχθρό, και την αρνητική διάσταση που προσέδιδαν στα εξωπραγματικά χαρακτηριστικά τους. Η δόξα της νίκης μάλκστα έναντι της Περσίας, που αριθμητικά υπερτερούσε κατά κράτος, μετέτρεψε την ηπειρωτική Ελλάδα και τη Σπάρτη σε κέντρο της ελληνικής πολιτικής ισχύος για πάρα πολλά χρόνια. 

Η Ρωμαική αυτοκρατορία, εμφανίζεται σαν το μέσο συνέχισης, διατήρησης και προβολής των κεκτημένων του ελληνικού κλασικού κόσμου στους κατοπινούς αιώνες. 

''Στο μεσαιωνικό κόσμο δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται η σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Ο κόπος που κατέβαλλαν γραφείς και λόγιοι καθώς και τα αντίγραφα και οι μεταφράσεις τους, διέσωσαν ένα μέρος τουλάχιστον από τα ευάλωτα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων. Στη Δύση, το επίτευγμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις μοναστικές κοινότητες των βασιλείων που διαδέχθηκαν τη Ρωμαική Αυτοκρατορία. Πιο μακριά ανατολικά, στη Βαγδάτη του 9ου αι., ένας ανοιχτόμυαλος χαλίφης, ο αλ-Μαμούν, συγκέντρωσε τους καλύτερους μεταφραστές στα αραβικά για να θέσει στη διάθεση του ισλαμικού κόσμου την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και τις επιστήμες. Η σπουδαία αυτή πρωτοβουλία για τη διάδοση της γνώσης βοήθησε να διασωθούν τα αρχαία έργα, κάποια από τα οποία είναι γνωστά μόνο από τις αραβικές τους μεταφράσεις.''