Tahar Ben Jelloun: La nuit Sacrée, editions Points
από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου
Ο Tahar Ben Jelloun, τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt για το μυθιστόρημά του La Nuit Sacree, και είναι το πρώτο γαλλόφωνο βιβλίο Άραβα που βραβεύθηκε. Οι εκδόσεις Points, έχουν επιμεληθεί αυτή την πολύ πρακτική και ωραία έκδοση, που κυκλοφορεί σε μέγεθος τσέπης. Αν και το διάβασα στα γαλλικά, ενημερώθηκα στη συνέχεια ότι κυκλοφορεί μεταφρασμένο και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αστάρτη, με τον τίτλο 'Ιερή Νύχτα'.
Πρόκειται για ένα μικρό έπος, με εκπληκτικές αλληγορίες και απίστευτους συμβολισμούς. Ίσως να πρόκειται και για ένα φεμινιστικό μανιφέστο, γραμμένο από τη σκέψη ενός άνδρα συγγραφέα. Σε κάθε περίπτωση το 'La nuit sacree' ( Η ιερή νύχτα), είναι ένα κείμενο γεμάτο ευαισθησία και ρεαλιστική περιγραφή των εσώτερων σκέψεων ανθρώπων που τέθηκαν στο περιθώριο.
Η Zahra, μεγαλώνει σαν Ahmed. Ο πατέρας της στενοχωρημένος που αποκτά μόνο κόρες, αποφασίζει να μεταμφιέσει από μωρό το πιο μικρό παιδί της οικογένειας τη Zahra σε αγόρι. Με τον τρόπο αυτό, ευελπιστεί να κερδίσει τις εντυπώσεις στη μικρή κοινωνία ενός χωριού του Μαρόκου. Η οικογένεια της Zahra σχεδόν ξεχνά ότι πρόκειται για κορίτσι, αφού οι επιθυμίες τους καλύπτουν την πραγματικότητα. Μαθαίνουν τόσο ο πατέρας όσο και οι αδερφές της να της συμπεριφέρονται σαν να ήταν αγόρι. Ώσπου την 27η νύχτα του μήνα του ramadan, ο πατέρας της που είναι πια ετοιμοθάνατος, την ελευθερώνει από το βαρύ φορτίο της μασκαρεμένης της ζωής. Ο θάνατος του πατέρα του "Ahmed", σηματοδοτεί το εφαλτήριο της ζωής της "Zahra".
Η πλοκή του μυθιστορήματος, ξετυλίγεται μέσα από μία αέναη περιπλάνηση, που φέρνει στο μυαλό τον περιπλανώμενο Κάιν του Ζοζέ Σαραμάγκου, ή το Νυχτερινό στην Ινδία του Antonio Tabbucchi. Μέσα από σκηνικά που παραπέμπουν σε αρχαιοελληνική τραγωδία, στην προσωπική οδύσσεια της Zahra, η τελευταία καταφέρνει να βρει τη φωνή που θα ορίσει την υπόστασή της ως γυναίκα, μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Η φωνή της όσο προχωρά η ανάγνωση δυναμώνει όλο και περισσότερο, οι κακοτοπιές στις οποίες προσκρούει η Zahra όλο και πληθαίνουν, όμως μέσα από το μοναχικό δρόμο ζωής που αναγκάζεται να ακολουθήσει, μας κάνει να εμπεδώσουμε οριστικά την αυτονομία της ύπαρξής της.
Η Zahra θα αφήσει τα πάντα πίσω της, όταν θα αποφασίσει να αποτινάξει από πάνω της το ανδρικό προσωπείο, που της επιβλήθηκε από την οικογένειά της. Σε αυτή την απόφασή της, παρά το ότι ο πατέρας της (που πήρε την απόφαση να ορίσει την ύπαρξη της μικρότερης κόρης του μέσα από μία ψεύτικη ταυτότητα) έχει πεθάνει, δε θα βρει συμμάχους ούτε τις αδελφές της. Μέσα από εικόνες που η αισθητική τους περιγραφή είναι έμπλεη συμβολισμών που συναντά κανείς σε αραβικούς μύθους ή σε θρησκευτικές παραβολές, και μέσα από τη μινιμαλιστική αισθητική των χώρων και των τοποθεσιών, οι αναγνώστες συχνά θα νιώσουν ότι παρακολουθούν κινηματογραφική ταινία του νεορεαλισμού.
Αρχικά η ηρωίδα εισέρχεται σε ένα χωριό ναυάγιο, όπου τη μνήμη οφείλουν να τη σβήσουν όλοι όσοι βρίσκονται σε αυτό. Όλοι όσοι βρίσκονται εκεί, βίωσαν κάποια αδικία, κάποια ταλαιπωρία...
Διανύοντας τον προσωπικό της γολγοθά, η Zahra θα οδηγηθεί στη φυλακή, και θα μας συγκλονίσει βγαίνοντας από αυτή, με τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη συνέχεια της ζωής της. Αναφέρεται σε κάποιο σημείο του πρωτότυπου κειμένου: 'Je pleurais parce que je quittais un monde ou j'avais reussi a trouver une place. Je pleurais parce que personne ne m'attendait. J'etais libre. J'etais seule' ,,,'έκλαιγα γιατί εγκατέλειπα έναν κόσμο, όπου είχα καταφέρει να βρω μία θέση. Έκλαιγα γιατί κανένας δε με περίμενε. Ήμουν ελεύθερη. Ήμουν μόνη'.
Ο Tahar Ben Jelloun, έχει γράψει ένα από τα πιο πρωτότυπα κείμενα που διάβασα ποτέ, γεμάτο μικρούς και μεγάλους συμβολισμούς για την ανθρώπινη ψυχή, για το καλό και το κακό, για τις επιλογές, για την οδύνη, για την αυτονομία, για τον αγώνα επιβίωσης, για τα ήθη, τις αξίες, για την κοινωνία, για τον άνθρωπο, για τη γυναίκα!