Stefan Zweig: Η ομογενοποίηση του κόσμου, Εκδόσεις Άγρα

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο κορυφαίος Αυστριακός συγγραφέας Stefan Zweig και επιστήθιος φίλος του επίσης μοναδικού Joseph Roth, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε ένα ακόμα κέντημα μικρής φόρμας, με τίτλο «Η ομογενοποίηση του κόσμου».

Οι πρώιμες ανησυχίες του Zweig, για την έλευση ενός κόσμου τυποποιημένου με απωλεσθείσα ταυτότητα, παραδομένου στην αυτοματοποίηση των μηχανών τόσο επιστημονικά όσο και πνευματικά, θυμίζει τις ανησυχίες του διανοούμενου φίλου του Joseph Roth, που μέσα στο πλαίσιο της καταρρέουσας Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, επιδίωκε μανιωδώς μέσα από τα γραπτά του και το ατέλειωτο αλκοόλ, να επαναπροσδιορίσει τη θέση του.

Μέσα στο πολυτελές αυτό σημειωματάριο του Stefan Zweig παρελαύνει το πνευματικό και αισθητικό χρονικό του μεσοπολέμου στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, λίγο πριν την επέλαση του ολοκληρωτισμού. Η προσπάθεια ευθυγράμμισης και η ανάγκη ομοιότητας των ανθρώπων σε οποιαδήποτε έκφανση του βίου προβληματίζει αμετάκλητα τον Zweig, θέτοντάς του ως προτεραιότητα την επιμονή στην μοναδικότητα.

''…Ο πραγματικός κίνδυνος για την Ευρώπη είναι κατά τη γνώμη μου ζήτημα του πνεύματος, της εισβολής της αμερικανικής ανίας, της φριχτής εκείνης και πολύ ιδιαίτερης ανίας, που αναβλύχει εκεί από κάθε πέτρα και κάθε σπίτι των αριθμημένων δρόμων. Της ανίας που δεν πηγάζει, όπως η μέχρι τούδε ευρωπαική, από την ηρεμία που νιώθει κανείς καθισμένος στον πάγκο μιας μπυραρίας παίζοντας ντόμινο και καπνίζοντας την πίπα του-από μια δηλαδή τεμπέλικη αλλά όχι επικίνδυνη σπατάλη χρόνου: Η αμερικανική ανία είναι αντίθετα ανήσυχη, νευρική και επιθετική. Διαρκώς βιάζεται να προσπεράσει τον εαυτό της, ασταμάτητα επιδιώκει να ναρκώσει την ταραχή της με σπορ και εντυπωσιακά θεάματα. Δεν έχει πια τίποτα το παιγνιώδες, τρέχει μόνο με ξέφρενη μανία, σε μια αέναη προσπάθεια διαφυγής από το χρόνο. Και διαρκώς επινοεί νέα τεχνητά μέσα, σαν τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο, για να μπουκώσει με μαζική τροφή τις πεινασμένες αισθήσεις της, ανεξέλεγκτα μετατρέπει το κοινό όλων ενδιαφέρον για διασκέδαση σε επιχειρήσεις τεράστιες σαν τις τράπεζες και τα τραστ της…''

Πράγματι, ήταν τόσο διορατικός ο Stefan Zweig, που πολλές δεκαετίες μετά το θάνατό του και το μοίρασμα του κόσμου από το Β' ΠΠ, θα διαβάζαμε Αμερικανούς συγγραφείς όπως τον John Updike, τον Phillip Roth, τον Phillip Mayer, τον Breece Pancake ή την Paula Fox, που θα περιέγραφαν ακριβώς αυτή την επιθετική αμερικανική ανία, που δεν είναι ανία ακριβώς αλλά τέλμα. Ένα τέλμα που για αντίδοτο έχει τα φανταχτερά θεάματα, που με τον καιρό θέτουν το σπόρο της πολιτιστικής ομοιογένειας, αφού είναι τόσο υπέρλαμπρα ώστε επεκτείνονται και καταπίνουν κάθε μορφή αυτονομίας...