Ramon Diaz Eterovic: Άγγελοι και Ερημίτες, Εκδόσεις Angelus Novus

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

O Ramon Diaz Eterovic, γεννημένος στην Punta Arenas της Χιλής το 1956, τη χώρα από την οποία δηλαδή κατάγεται το αστέρι της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας Ρομπέρτο Μπολάνιο, γίνεται γνωστός για αυτό που αποκαλείται ως το νέο λατινοαμερικάνικο αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο Ramon Diaz Eterovic, είναι ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από την αινιγματική προσωπικότητα του ιδιωτικού ντετέκτιβ Ερέδια, που ερχόμενος σε επαφή με την πολυπρόσωπη πραγματικότητα της χώρας του, ξεδιπλώνει το μέγεθος της διαφθοράς που έχει εισχωρήσει σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας. 

Κατά την άποψή μου, η γραφή του Eterovic, παραπέμπει σε μια μορφή ιταλικού 'τζιάλο', αντίστοιχης με τα κίτρινα μυθιστορήματα τσέπης που κάποτε κατέκλυζαν την ιταλική αγορά και επρόκειτο για ένα κράμα ατμοσφαιρικών και θριλερικών νουάρ αφηγήσεων, με έντονο το στοιχείο της αγωνίας. 

Στο Άγγελοι και Ερημίτες, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Ερέδια, σαν άλλος Βαλάντερ, έρχεται αντιμέτωπος με τη μετά-Πινοσέτ πολιτική εποχή στη Χιλή, όπου η πολιτική και στρατιωτική εξουσία της χώρας, δεν έχει σε καμία περίπτωση απεμπλακεί από το σκοτεινό της προφίλ. Χάνοντας ένα αγαπημένο του πρόσωπο που προσπαθούσε να βρει στοιχεία για το διεθνές εμπόριο όπλων και τα παράνομα οπλικά συστήματα στη Χιλή που χρησιμοποιούνταν ως προκάλυμμα για τις οικονομικές δραστηριότητες ανεπτυγμένων κρατών όπως οι Η.Π.Α., θα έρθει σε επαφή με φιγούρες του υποκόσμου, εκβιαστές, μαστροπούς, δολοφόνους, υποκινητές εγκλημάτων και εκτελεστές. Κάπου κάπου, ο Ερέδια θα ατενίζει από το παράθυρό του δωματίου του το πολύβουο σκηνικό, μιας πόλης που αγαπάει πολύ για να εγκαταλείψει, αλλά που τον πληγώνει κάθε μέρα με το κατάντημά της. Στο σημείο αυτό, έγκειται και η μοναδικότητα του Ramon Diaz Eterovic, στον τρόπο δηλαδή με τον οποίο έχει παρουσιάσει την ιδιοσυγκρασία του Ερέδια, μέσα στο πλαίσιο μιας πινακοθήκης κακοποιών και εγκληματιών. Ο Ερέδια, σε αντίθεση με άλλους ντετέκτιβ και τις λίγο πολύ πανομοιότυπες περιπέτειές τους, δεν αναλώνεται μόνο σε προσωπικές ενατενίσεις, αλλά αφουγκράζεται την πτώση της χώρας του και προσπαθεί να οραματιστεί το μέλλον της. 

O Ερέδια είναι μια μορφή Angelus Novus, όπως είναι και η ονομασία του διάσημου πίνακα του Paul Klee που αποτέλεσε ιδιοκτησία του Walter Benjiamin για πολλά χρόνια. Εδώ η ερμηνεία του φιλοσόφου που κυνηγήθηκε από το ναζιστικό καθεστώς, και που κατά την άποψή του απεικόνιζε τον άγγελο της ιστορίας, είναι ίσως η πιο συμβατή με την περσόνα του ιδιωτικού ντετέκτιβ Ερέδια. 

Ο Ερέδια, κοιτάζει τα συντρίμμια της Χιλής, το αμείλικτα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημά της, το αναλώσιμο της ανθρώπινης ύπαρξης και υποκινείται από τη συμβία του τη Γκρισέτα να γυρίσει το κεφάλι προς το μέλλον. Όμως εκείνος αρνείται πεισματικά να αφήσει το παρελθόν να ξεφύγει από το βλέμμα του, γιατί το παρελθόν είναι αυτό που μας διαμόρφωσε και δεν πρέπει ποτέ να πάψουμε να το αντικρύζουμε. Ακριβώς όπως ο Angelus Novus (όνομα που φέρουν και οι εκδόσεις του μυθιστορήματος), μένει με το βλέμμα καρφωμένο στα συντρίμμια και προσπαθεί να αναγεννήσει το μέλλον από τις στάχτες του...

Το αστυνομικό μυθιστόρημα στην πραγματικότητα έχει κυκλοφορήσει σε τόσες εκδοχές, που είναι αδύνατο ακόμα και οι υποθέσεις να μην ανακυκλώνονται. Ειδικά όταν πρόκειται για λατινοαμερικάνικη χώρα, γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι θα αφορά διαφθορά, εμπόριο όπλων, την πολιτική πραγματικότητα στο πλαίσιο κάποιου δικτατορικού καθεστώτος, την επιχείρηση Κόνδωρ, τη βία και την εγκληματικότητα. Όλα αυτά, συχνά επανέρχονται ως στοιχεία της πλοκής σε τέτοιο βαθμό, που θα ήμουν δύσθυμη να ξεφυλλίσω ακόμα μία ερμηνεία ίδιων και απαράλλαχτων γεγονότων, αν δεν υπήρχε εκείνη η πινελιά που θα έκανε την πρόζα να διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες και να έχει κάτι νέο να αφηγηθεί. Ακριβώς όπως και ο Γάλλος Caryl Ferey, που έγραψε για την ίδια περίοδο της πολιτικής εξουσίας στη Χιλή αλλά και τη μετά-Πινοσέτ εποχή, κατά την οποία η ανδροκρατούμενη εξουσία είναι ουσιαστικά μια συνέχιση των πολιτικών γραναζιών του παρελθόντος, έτσι και ο Ramon Diaz Eterovic, αναφέρεται στην περίοδο εκείνη μέσα από την επιτυχημένη προσωπικότητα που έχει δημιουργήσει για τον αντι-ήρωά του, τον Ερέδια. Εκεί ακριβώς κρύβεται και η πρωτοπορία του 'πράκτορά' του. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους 'εξυπνάκια' που παριστάνει τον περπατημένο γόη, αναπαράγοντας την υποκουλτούρα του machismo, εκείνη δηλαδή την υποκουλτούρα που η κορυφαία Φερνάντα Μελτσόρ από το Μεξικό, κατακρημνίζει με επιτυχία στην 'εποχή των τυφώνων'. Αλλά αντιθέτως, πρόκειται για έναν τρωτό και εντελώς ανθρώπινο χαρακτήρα, που νιώθει λύπη και απογοήτευση για την κατάσταση στη χώρα του, που δε βλέπει τον τρόπο ανοίξει η πόρτα μιας νέας πραγματικότητας, που βουλιάζει άπραγος πολλές φορές στη χαμέρπεια των καταστάσεων που βιώνει, αλλά παρόλα αυτά δεν έχει απωλέσει την αξία της ελπίδας...

Αξίζει να αναφερθεί εδώ, ότι ο γάτος του Ερέδια, λέγεται Σιμενόν, παραπέμποντάς μας χωρίς να το θέλουμε στο Ζώρζ Σιμενόν και τα κορυφαία αστυνομικά του έργα, ενώ εντελώς παραδόξως, έχει ανθρώπινες ιδιότητες, μιας και συνδιαλέγεται κανονικότατα με τον συγκάτοικό του τον Ερέδια. 

"Από το σημείο που βρισκόμασταν, δύο οικοδομικά τετράγωνα μακριά από το εργαστήριο του Ολμέδο, μπορούσαμε να δούμε τις φλόγες που ανέβαιναν στον ουρανό, παρασέρνοντας μαζί τους αυτό που ήταν χημικό εργοστάσιο πριν από λίγο. Οι φύλακες είχαν μείνει δεμένοι στο πεζοδρόμιο και αφού πέρασαν τριάντα λεπτά ειδοποιήσαμε την πυροσβεστική από έναν τηλεφωνικό θάλαμο. Οι φλόγες μεγάλωναν παρόλο το νερό που έριχναν εθελοντές και έπειτα από ώρα ακόμα ακούγονταν οι εκρήξεις των φιαλών. Θυμήθηκα τον Ολμέδο και χαμογέλασα όταν σκέφτηκα ότι το σχέδιό του θα κατέληγε ένας σωρός από άμορφες στάχτες χωρίς καμία αξία.'