Paula Fox: Πρόσωπα σε απόγνωση, Εκδόσεις Gutenberg

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Γεννημένη στη Νέα Υόρκη το 1923, η Paula Fox έζησε μια άκρως τραυματική παιδική ζωή, καθώς οι γονείς της την εγκατέλειψαν σε ίδρυμα. Ευτυχώς είχε την τύχη να την υιοθετήσει μια γυναίκα που ενδιαφέρθηκε πολύ για εκείνη. Στα πέντε της χρόνια, όπως αναφέρει η ίδια, συναντήθηκε για πρώτη φορά με την πραγματική της μητέρα και ένιωσε να της απευθύνεται η τελευταία, σαν να επρόκειτο για αιχμάλωτο πολέμου.

Αυτό που λίγοι γνωρίζουν, είναι ότι η Paula Fox υπήρξε γιαγιά της Courtney Love της συζύγου του Kurt Cobain...

Στα πρόσωπα σε απόγνωση, η Paula Fox που στην παρούσα έκδοση εκθειάζεται και από το συγγραφέα Τζόναθαν Φράνζεν, εξιστορεί τη ζωή ενός επιτυχημένου ζευγαριού κατά τη δεκαετία του 1960...Εκείνη η περίοδος ενδιαφέρει πολύ άλλωστε και τον ίδιο το Φράνζεν, όπως θυμόμαστε και από τα 'Σταυροδρόμια' του. 

Ο Ότο και η Σόφη είναι δύο επιτυχημένοι ενήλικες γύρω στα σαράντα. Εκείνος είναι δικηγόρος που αναλαμβάνει μεγάλες αστικές υποθέσεις και εκείνη είναι μεταφράστρια που έχει αφήσει το αντικείμενό της για λίγο...Ζουν σε ένα πολυτελές άνετο σπίτι, έχουν ακριβό αυτοκίνητο και αφήνουν την άνεση της καθημερινότητάς τους, να τους αποσπά την προσοχή από τα θεμελιώδη προβλήματα στη σχέση τους, τα οποία βρίσκουν αφορμή να έρθουν στην επιφάνεια, έπειτα από ένα απροσδόκητο δάγκωμα γάτας στο χέρι της Σόφη.... 

Το δάγκωμα της γάτας, έχει εδώ διττή σημασία. Αφενός πρόκειται για μία πράξη κυριολεκτικά, αφετέρου συμβολίζει τη δυσκολία επιβίωσης και συντήρησης μιας μακροχρόνιας σχέσης. Ακριβώς όπως με τη γάτα, την οποία τάιζε και χάιδευε η Σόφη μέχρι εκείνη να τη δαγκώσει, έτσι και με τις μακροχρόνιες σχέσεις, η αγάπη και η φροντίδα μπορεί να εναλλάσσεται με περιόδους ψυχρότητας. Στα πρόσωπα σε απόγνωση, παρακολουθούμε την απελπισία όχι μόνο του Ότο και της Σόφη, αλλά και μιας σειράς άλλων ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Την απόγνωση ανθρώπων που περιμένουν στο νοσοκομείο, ενός μαύρου που χτυπά την πόρτα τους καταμεσής της νύχτας για να ζητήσει βοήθεια, ενός άλλου ζευγαριού που επίσης βιώνει δυσκολίες στη σχέση του...Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τζόναθαν Φράνζεν που γράφει και τα εισαγωγικά σχόλια στο έργο αυτό της Paula Fox, χαρακτηρίζοντάς το ανώτερο από τα έργα συγχρόνων της όπως του Τζον Άπνταικ και του Φίλιπ Ροθ, έχοντας ο ίδιος περάσει έναν χωρισμό, βρίσκει πολλές ομοιότητες στην εξέλιξη των συναισθημάτων των ηρώων της Fox και στη θριλερική περιγραφή και κλιμάκωση της αφήγησής της. 

Πρόκειται για μια χρονική συγκυρία στις ΗΠΑ, κατά την οποία επικρατεί ένας άνευ προηγουμένου πολιτικός αναβρασμός. Ο αναβρασμός αυτός, αντανακλάται και μέσα στις σχέσεις των ανθρώπων. Οι χαρακτήρες της Fox μοιάζουν να προσπαθούν να βρουν απεγνωσμένα τα πατήματά τους, να στηριχτούν από κάποια σταθερά, σαν να περπατούν πάνω σε κινούμενη άμμο. Σε μια Αμερική που βράζει μέσα στις φυλετικές διακρίσεις, την ανάπτυξη των κινημάτων για τα ατομικά δικαιώματα, που μάχεται να αποκρυσταλλώσει το αφήγημα της επόμενης ημέρας, ειδικά μετά το σοκ στη συλλογική μνήμη του αμερικάνικου λαού, που αποτέλεσε η δολοφονία Κένεντι, η Paula Fox ρίχνει τους ήρωές της στην αρένα της απόγνωσης. Πολλές φορές μοιάζουν όλα να είναι μάταια, η απελπισία των προσώπων της Fox έχει ομοιότητες με την απελπισία του Σίμουρ Λιβόβ στο 'Αμερικάνικο Ειδύλλιο' του Φίλιπ Ροθ. Σε μια κοινωνία όπου κάποιος ακολούθησε όλες τις κοινωνικές επιταγές που χρειαζόταν να ακολουθήσει ώστε να επιτύχει, το τραύμα που επέρχεται από την αδυναμία κατανόησης της πραγματικότητας που αλλάζει ταχύτατα σαρώνοντας τα κεκτημένα σου, είναι αναπόδραστο. Στο 'Αμερικάνικο Ειδύλλιο', το τραύμα για το Σίμουρ Λιβόβ, ήταν η ίδια η επαναστατημένη κόρη του που ένιωσε ότι πρέπει να αμφισβητήσει όλες τις αξίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η επιτυχία του πατέρα της. Στα 'Πρόσωπα σε απόγνωση' της Paula Fox, η τραυματική συνθήκη, προέρχεται από τη ματαιότητα της πεπερασμένης ύπαρξης των χαρακτήρων της συγγραφέως.

''...Ένα πρωί, πριν από ένα μήνα περίπου, πήγα στο χώρο του Τσάρλι και τον βρήκα σχεδόν ξαπλωμένο μπροστά στο γραφείο του, να κοιτάζει κάτι που είχε γράψει με μεγάλα κεφαλαία γράμματα σ'ενα χαρτί. Ήταν αυτή η φράση. Τον ρώτησα σε ανάλαφρο τόνο, όπως νόμιζα-αν και καθώς ξέρεις δεν είμαι και τόσο καλός σε κάτι τέτοια-, αν ένιωθε σιωπηλή απόγνωση για τη ζωή του. Δεν ξέρω...το πρωινό ήταν ηλιόλουστο, οι ακτίνες του ήλιου έπεφταν στο χαλί, κι έκανε κρύο έξω και ήθελα όλα να πηγαίνουν καλά...Με κοίταξε με ξεκάθαρο μίσος. Είπε ότι η φράση εκείνη ήταν ένα εξαιρετικό παράδειγμα της φιλαυτίας της μεσαίας τάξης. Και όταν είπα ότι δεν ήταν αυτή η πρόθεση του Θόρο όταν την έγραψε, ούρλιαξε ότι η πρόθεση δε σημαίνει τίποτα, όλη η αλήθεια βρισκόταν στον τρόπο που χρησιμοποιούσε κανείς κάτι...''