Νικολάι Γκόγκολ: Η Μύτη, Εκδόσεις Ερατώ

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

¨Όσο ζούσε ο Γκόγκολ δεν είχε την αποδοχή του κοινωνικού του περίγυρου για τις συγγραφικές του επιδόσεις. Διακρινόταν μεν για τη σαρκαστική του γλώσσα και τους κωμικούς χαρακτήρες του, αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής ούτε ανάμεσα στους συμμαθητές του οι οποίοι τον αποκαλούσαν ''μυστηριώδη νάνο΄΄.Παρόλα αυτά έκανε στενή φιλία με δυο τρείς απο αυτούς.

Ανέπτυξε μια σκοτεινή και μυστικοπαθή διάθεση με χαρακτηριστικό την οδυνηρή αυτοσυνειδησία και την απεριόριστη φιλοδοξία. Ταυτόχρονα είχε ένα ιδιαίτερο ταλέντο στη μίμηση. Ίσως αυτά του τα χαρακτηριστικά να εξηγούν πλήρως τις περιγραφές του στα κωμικά, καυστικά, σαρκαστικά και βαθιά αλληγορικά του διηγήματα που τον ανέδειξαν αργότερα σε κορυφαία μορφή της ρωσικής λογοτεχνίας, Το γεγονός ότι ο πατέρας του ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με το θέατρο παρά το ότι οι γονείς του ήταν μικρογαιοκτήμονες που κοπίαζαν για να τα βγάζουν πέρα, σίγουρα του έδωσε αρκετά ερεθίσματα για την κατοπινή συγγραφική του δραστηριότητα.

Στη Μύτη, όπως και στο Παλτό, όπως και στα περισσότερα διηγήματά του, σχολιάζει με κωμικοσαρκαστική διάθεση την πλεονάζουσα γραφειοκρατία και τον τσαρικό παραλογισμό. Όπως και στο ''Παλτό'', στη ''Μύτη'' , χάνονται πράγματα...Ο ταγματάρχης 5ης τάξεως Κοβαλιόφ χάνει με ανεξήγητο τρόπο τη μύτη του και περιδιαβαίνει τους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης για να τη βρει. Τί γίνεται όμως όταν ξαφνικά ξυπνά ένα πρωί και η μύτη βρίσκεται και πάλι πάνω στο πρόσωπό του; Επρόκειτο για εφιάλτη ή για κακόγουστη φάρσα; Συνέβη στα αλήθεια ή ήταν όνειρο; Είναι ποτέ δυνατόν να πιστέψει κανείς τέτοια παραμύθια; Και το κυριότερο, για ποιο λόγο ένας συγγραφέας να καταφύγει στην αφήγηση τέτοιων παράλογων γεγονότων; Μήπως τελικά η πραγματικότητα μπορεί να γίνει τραγελαφική και παράλογη και αυτό δεν είναι τόσο αποκύημα της ανθρώπινης φαντασίας;

...''Αυτή ήταν η ιστορία που συνέβη στη βόρεια πρωτεύουσα του τεράστιου κράτους μας! Μόνο τώρα αν τη συλλογιστούμε ολόκληρη βλέπουμε ότι σε αυτήν υπάρχουν πολλά παράλογα πράγματα. Δεν μιλάμε για την παράξενα υπερφυσική απομάκρυνση της μύτης και την εμφάνισή της σε διάφορα μέρη με τη μορφή δημοσίου υπαλλήλου 5ης τάξης, αλλά για το πως ο Κοβαλιόφ δεν κατάλαβε, ότι είναι αδύνατον να βάλεις στα γραφεία διανομής μιας εφημερίδας, αγγελία για μία μύτη. Εδώ δεν μιλάω με την έννοια ότι θα μου φαινόταν μεγάλο το κόστος αν πλήρωνα για μία αγγελία. Αυτά είναι ανοησίες, και δεν ανήκω καθόλου στους ιδιοτελείς ανθρώπους. Αλλά είναι απρεπές, δεν είναι καλό και με κάνει να αισθάνομαι άβολα. Και πάλι επίσης, πώς ή μύτη εμφανίστηκε στο ψημένο ψωμί και πώς ο ίδιος ο Ιβάν Γιακόβλεβιτς...''