Mathias Enard, Boussole, editions BABEL

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Στο Boussole (Πυξίδα), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις BABEL, ο Mathias Enard, μας ξεναγεί σε έναν κόσμο αναμνήσεων και νοσταλγίας, μέσω της νοητικής του πυξίδας, όπως αναφέρει και ο τίτλος του μυθιστορήματός του. Το Boussole (Πυξίδα) κέρδισε το 2015 το βραβείο Goncourt. Ο αναγνώστης χωρίς αυτή την πυξίδα θα αισθανόταν να χάνεται μέσα στο μυαλό και τις εμπειρίες του συγγραφέα, μέσα από αφηγήσεις που μοιάζουν να ξεπηδούν από ένα προσωπικό σημειωματάριο. 

Ο Franz Ritter, είναι ένας μουσικός που ζει σε ένα διαμέρισμα στη Βιέννη. Η μελαγχολία του και ο πυρετός του που αποτελούν περισσότερο παράγωγα της ψυχολογικής του εξασθένισης, παρά βιολογική συνθήκη, τον καταπονούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να βρίσκει λύτρωση και καταφύγιο σε μια προσπάθεια αναβίωσης του παρελθόντος του και σε γνωριμίες που πραγματοποίησε πολύ μακριά από την Αυστρία, κατά κύριο λόγο στην Ανατολή. Η περιπλάνηση στους δρόμους της Ιστανμπούλ, στο Χαλέπι, τη Δαμασκό, την Παλμύρα, την Τεχεράνη και τόσες άλλες "εξωτικές' για το μυαλό των δυτικών πόλεις, φαντάζει σαν ένα οδοιπορικό και μια καταβύθιση στην κουλτούρα του αληθινού ταξιδιώτη, εκείνου που αναζητά την αληθινή εμπειρία ζωής, που προκύπτει μακριά από τη βολή και την ευκολία. 

Ο Franz Ritter, αναπολεί την αγάπη που έτρεφε για τη Sarah, φέρνοντάς μας στο νου τη θρυλική Ιουστίνη από το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Lawrence Durrell, που γειτνιάζει αρκετά τόσο αισθητικά όσο και ηθογραφικά με το Boussole, δεδομένου ότι και στο Αλεξανδρινό Κουαρτέτο, αυτή τη μνημειώδη τετραλογία του Durrell, δεσπόζουσα θέση κατέχει η πόλη της Αλεξάνδρειας. Στο βραβευμένο έργο του Mathias Enard, συμβαίνει ακριβώς αυτό. Την κυρίαρχη θέση ο συγγραφέας, δεν την επιφυλάσσει για τον ήρωά του το Franz Ritter, αλλά για κομβικές πόλεις της Ανατολής, πόλεις σταθμούς, εφαλτήρια διανοητικών και λογοτεχνικών διαδρομών, πόλεις μυστηριώδεις, ταυτισμένες με το χάσιμο της ψυχής του ταξιδιώτη, τη γνώση και την άγνοια ταυτόχρονα. Σε τελική ανάλυση, μέσα από την περιγραφή των ιστορικών πόλεων της ανατολής, νοηματοδοτείται η έννοια της ανατολής για το δυτικό κόσμο, αφού η περιγραφή των αναμνήσεων στις πόλεις αυτές, προκύπτει μέσα από το πρίσμα συμβολισμών αναγνωρίσιμων στο μυαλό όσων ανήκουν στη σφαίρα του δυτικού κόσμου. 

Χαρακτηριστική η στιγμή, που ο Franz Ritter, ακούει το δίσκο του Ιρανού μουσικοσυνθέτη Shahram Nazeri. Το "χάσιμο' που προσφέρει η απλότητα του ήχου της μουσικής του, η αρχιτεκτονική των κρουστών που υποστηρίζει τον αργόσυρτο ρυθμό του τραγουδιού, η μακρινή ηχώ που σχεδόν υπνωτικά χαιδεύει τα αυτιά, κρατώντας συντροφιά για ώρες, σχεδόν αποτελεί μια μικρογραφία της ζωής και της εμπειρίας του Ritter στις ιστορικές πόλεις της ανατολής, μακριά από τις οποίες δεν ορίζει την ταυτότητά του. Σαν άλλος Βέρθερος μας εξιστορεί τα πάθη του, ενώ ακριβώς όπως και ο Antonio Tabbuchi, που μας ξενάγησε στο "Νυχτερινό στην Ινδία", ο ταξιδιώτης Franz Ritter, επαναπροσδιορίζει τον εαυτό του, μέσα από ένα σκηνικό ζωής που τον διαμόρφωσε, και το οποίο βρίσκεται πολύ μακριά από την τωρινή του πραγματικότητα. Όπως και ο ήρωας του Tabbuchi, επισκέπτεται ξανά το παρελθόν του σε πόλεις μυστικιστικές, ώστε να ξαναβρεί στοιχεία της ύπαρξής του.

Ο Γάλλος Mathias Enard, γεννήθηκε το 1972, σπούδασε περσικά και αραβικά και έμεινε για μακρές περιόδους της ζωής του στη Μέση Ανατολή. Η βιωματική του εμπειρία, είναι απολύτως πρόδηλη στο υπέροχο έργο του Boussole...