Leila Slimani: Η χώρα των άλλων, Εκδόσεις Μεταίχμιο

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Η Leila Slimani, γαλλομαροκινής καταγωγής γεννημένη το 1981, κατέχει τη θέση της προσωπικής αντιπροσώπου του Γάλλου προέδρου Μακρόν, στο Διεθνή Οργανισμό Γαλλοφωνίας. Το 2016, κέρδισε το βραβείο Goncourt, ενώ "η χώρα των άλλων'', ήδη μεταφράζεται σε 35 γλώσσες. 

Μεταφερόμαστε στην περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που το Μαρόκο ως γαλλική αποικία, χρησιμοποίησε Μαροκινούς στρατιώτες, κάνοντάς τους να πολεμήσουν στο πλευρό των Γάλλων. Ο Αμίν, πολεμώντας με τις γαλλικές δυνάμεις, γνωρίζει τη Ματίλντ και μετά το τέλος του πολέμου αποφασίζουν να συνεχίσουν τη ζωή τους στο Μαρόκο. Η Ματίλντ αν και Αλσατή στην καταγωγή, γρήγορα αφομοιώνεται από το νέο σκηνικό ζωής που την περιβάλλει, πνίγοντας σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο τις προσδοκίες που είχε αρχικά, αλλά και την ελπίδα της να συνεχίσει να είναι αυτή που ήταν...

Η Ματίλντ εγκαθίσταται με τον Αμίν έξω από τη γαλλική συνοικία του Μαρόκου, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί ο κίνδυνος βίαιων περιστατικών, που όλο και συχνότερα γίνονταν πρωτοσέλιδο στις τοπικές εφημερίδες. Πρόκειται για την περίοδο που οι εθνικιστές, αρχίζουν να δείχνουν με πράξεις το μίσος τους ενάντια στη γαλλική κατοχή, ενάντια σε οτιδήποτε ξενόφερτο, που εκλαμβάνεται σαν προσπάθεια πολιτιστικής και κοινωνικής διαφθοράς. 

Η χώρα αυτή φαίνεται να μην ανήκει σε κανένα. Οι πολίτες της κυκλοφορούν σα φαντάσματα στα στενά της Μεντίνα, μη γνωρίζοντας πότε θα ανατιναχτεί το καζάνι μέσα στο οποίο βράζουν όλοι μαζί. Η χώρα αυτή είναι η χώρα κάποιων άλλων πάντα. Δεν ανήκει ούτε στους ντόπιους Μαροκινούς που αδυνατούν να σηκώσουν το ανάστημά τους απέναντι στη δομική βία που υφίστανται, δεν ανήκει ούτε στη Ματίλντ που παρά το ότι παντρεύτηκε Μαροκινό και έκανε οικογένεια μαζί του δε γίνεται ποτέ αποδεκτή σαν μία από τους ντόπιους, ακόμα και μετά από χρόνια γνωριμιών και φιλίας με τους κατοίκους, δεν ανήκει ούτε στον ίδιο τον Αμίν, που παντρεύτηκε Γαλλίδα, άρα με κάποιο τρόπο πρόδωσε τους στενούς συνεκτικούς δεσμούς της κουλτούρας του. 

Όσο διάβαζα το τελευταίο αυτό βιβλίο της Leila Slimani, αναλογιζόμουν την Αλγερινής καταγωγής Alice Zeniter με το έξοχο έργο της 'η τέχνη της απώλειας'. Όπως και στη Zeniter, έτσι και εδώ υπάρχει πάντα η απώλεια μιας πατρίδας που χάνεται κάτω από τα πόδια των ηρώων. Η πατρίδα, η χώρα, μοιάζει να αποτελεί μια έννοια τόσο ρευστή σαν να θέλει η έννοια αυτή να ανοίξει διάλογο με την εσωστρέφεια του απομονωτισμού, με τις προκαταλήψεις, τα αδιέξοδα στερεότυπα, τις ταμπέλες και τις κάθε λογής αναφορές που λειτουργούν σαν κάποιου είδους αδιαπέραστο κύκλωμα. Μέσα από το έργο της η Slimani, μοιάζει σαν να μας προτρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της πατρίδας, ως συλλογή βιωματικών εμπειριών πρωταρχικά και ακολούθως ως εντοπιότητα. Μία προτροπή που συνάδει με τις σύγχρονες εξελίξεις.

Ομολογώ ότι από την πολύ καλογραμμένη πρόζα της Leila Slimani, μου έλειπε η ντοκυμαντερίστικη λιτή αφήγηση που συνάντησα στην Alice Zeniter, όταν η τελευταία στην αυτοβιογραφική 'τέχνη της απώλειας', επιδιώκει να έρθει σε επαφή με τις ρίζες της στην Αλγερία. Η Slimani, διηγείται με αρκετά μυθιστορηματικό χαρακτήρα γεγονότα που αν τα αφηγείτο περισσότερο λιτά και χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες λέξεις, θα πετύχαινε ένα ακόμα ανώτερο αποτέλεσμα. Όμως αυτά είναι θέματα προτιμήσεων και σε καμία περίπτωση δε στερείται ενδιαφέροντος το έργο της. Ωστόσο προσωπικά, θεωρώ ότι γεγονότα ιστορικά και κοινωνικά που έχουμε ακούσει αρκετές φορές, είναι  πιο πρωτότυπο αν παρουσιάζονται με την κοφτή και μινιμαλιστική αφήγηση, την αμεσότητα λόγου που είχε στο 'Les impatientes" (οι ανυπόμονες) η Djaili Amadou Amal. Αυτής της μορφής η αφήγηση, κατορθώνει τελικά να δημιουργεί νέο περιεχόμενο πίσω από αυτό που ήδη γνωρίζουμε, σαν μια δεύτερη πιο διεισδυτική ανάγνωση της ίδιας πράξης...

Η Leila Slimani, μεταξύ άλλων θίγει και ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας και απευθύνει μια έκκληση προς την κοινωνία για μέριμνα απέναντι στις καταπιεσμένες γυναίκες, που μοιάζουν να ζουν μονίμως στη χώρα των αντρών...

''Άρπαξε τη Ματίλντ από το μανίκι και τη σήκωσε από την πολυθρόνα της. Την έσυρε στο διάδρομο, που ήταν βυθισμένος στο σκοτάδι. "Με ταπείνωσες!" Την έφτυσε στο πρόσωπο και τη χαστούκισε με την ανάποδη του χεριού του. Εκείνη σκέφτηκε τα παιδιά και έμεινε σιωπηλή. Δε χίμηξε πάνω στο σύζυγό της, δεν τον γρατσούνισε, δεν αντιστάθηκε. έπρεπε να μείνει σιωπηλή, να αφήσει το θυμό να περάσει, να προσευχηθεί για να νιώσει εκείνος ντροπή, και αυτή η ντροπή να τον σταματήσει.''