Laszlo Krasznahorkai: Η επιστροφή του βαρόνου Βένκχαιμ, εκδόσεις Πόλις

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Krasznahorkai, ίσως είναι από τους συγγραφείς που μέσα από το μοναδικά πυκνό σχεδόν παραληρηματικό λόγο του, περιγράφει το παράλογο και το αδιέξοδο της ανθ΄ρώπινης διάνοιας, αλλά και οποιασδήποτε ανθρώπινης συνθήκης. Αστείος,  με σκηνές ξεκαρδιστικές, πολύ συχνά ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί αν πρέπει να κλάψει ή να γελάσει, μέσα από την επιτυχημένη σάτιρα. Μα είναι λοιπόν τόσο γελοίοι οι ήρωες του Krasznahorkai;  ή μήπως η ανθρώπινη φύση φτιάχτηκε με τρόπο που προδίδει κάθε έννοια σοβαρότητας΄; Τελικά αυτό είναι το ερώτημα που γεννάται με τα έργα του Ούγγρου Maitre της πιο επιτυχημένης ειρωνικής πρόζας στα σύγχρονα λογοτεχνικά δρώμενα. 

Ποιος είναι όμως ο βαρόνος Βένκχαιμ; Πρόκειται για μια επιφανή προσωπικότητα της παλιάς αριστοκρατικής Ουγγρικής αυλής, για την οποία δε γνωρίζει κανείς το παραμικρό, όμως ολόκληρη η πόλη στην οποία πρόκειται να επιστρέψει ο βαρόνος μετά από μεγάλο διάστημα απουσίας, επιδίδεται σε πυρετώδεις προετοιμασίες για να τον υποδεχτεί. ¨Όλα τα ανορθόδοξα και τα κακώς κείμενα, θα δοθεί εντολή από τον ίδιο το δήμαρχο και όλα τα σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα που ποντάρουν στην ενίσχυση του κύρους της πόλης από αυτή τη μεγαλειώδη επιστροφή, να κρυφτούν πρόχειρα και να εξαφανιστούν έστω και προσωρινά, για όσο θα διαρκεί η τελετή. Ο βαρόνος πάλι, που επιστρέφει μη γνωρίζοντας τίποτα για τον τόπο του, φοβούμενος ότι θα αποκαλυφθεί πως τόσα χρόνια που είχε καταφύγει στο Μπουένος Άιρες ήταν πνιγμένος από χρέη, αδυνατεί να καταλάβει αυτό τον οίστρο προετοιμασιών, για μια τελετή στην οποία δε θα καταφέρει να ξεστομίσει σχεδόν τίποτα...Ο βαρόνος Βένκχαιμ θα έρθει σε επαφή με ένα πρόσωπο της Ουγγρικής κοινωνίας, γεμάτο απατεωνίσκους, διεφθαρμένους, ανθρώπους χωρίς καμία ηθική αρετή, έτοιμους να κάνουν τα πάντα για το κέρδος. 

Το παράδοξο της έννοιας της αρετής όταν συνδέεται με οποιαδήποτε ανθρώπινη διάσταση, ηχεί σε κάθε σελίδα του έργου του συγγραφέα. Πα΄ράλληλα με την εξιστόρηση της επιστροφής του βαρόνου, παρακολουθούμε την αφήγηση της ζωής ενός καθηγητή που ζώντας σε ένα παράξενο παράπηγμα στα περίχωρα της πόλης, προσπαθεί να ξεφύγει από τις ίδιες του τις σκέψεις, ενώ καταδιώκεται από το φάντασμα δημοσιογραφικών συνεργείων που έχουν στημένες τις κάμερες έξω από το πρόχειρο κατάλυμά του. Η έννοια της παραπληροφόρησης, της μη γνώσης της είδησης που πρόκειται να μεταδοθεί, της απλής κυριαρχίας της εικόνας και του μέσου σε βάρος της αλήθειας και των πραγματικών γεγονότων, ξεπροβάλλει μέσα και από τις δύο παράλληλες ιστορίες. 

Τελικά ακόμα και η διάνοια του καθηγητή δεν καταφέρνει να αντιστρέψει το πνεύμα που νεκρώθηκε. Το κεφάλαιο του Krasznahorkai που απευθύνεται στους Ούγγρους, ερμηνεύοντας με τα πιο μελανά χρώματα τα μειονεκτήματα ενός έθνους μέρος του οποίου αποτελεί και ο συγγραφέας, θα μπορούσε να είναι η ίδια η πεπερασμένη προσπάθεια του Krasznahorkai να αποδράσει από το ζόφο της ανθρώπινης φύσης. 

Η τοποθέτηση του μυθιστορήματος του Krasznahorkai στη σημερινή εποχή, δεν είναι τυχαία. Η εποχή διακυβέρνησης του ¨Όρμπαν, που έχει διαβρώσει το θεσμό της δημοκρατίας σε απροχώρητο βαθμό, αφήνοντας σαν παρακαταθήκη στους πολίτες την απουσία κρίσης, τον παραλογισμό και τον ηθικό ξεπεσμό σκιαγραφείται πίσω από τους γκροτέσκους χαρακτήρες του συγγραφέα, με τα πιο σκοτεινά χρώματα.