Kobo Abe: Το πρόσωπο του άλλου, Εκδόσεις Άγρα
από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου
Ίσως κάποιοι να έχουμε δει την ταινία του Ιάπωνα σκηνοθέτη Teshigahara, υμνητή της γιαπωνέζικης nouvelle vague, που είχε κάνει την κινηματογραφική μεταφορά του έργου του Kobo Abe, 'Το Πρόσωπο του Άλλου', που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.
Το βιβλίο του Kobo Abe, πρωτοκυκλοφόρησε το 1964 και η ταινία γυρίστηκε το 1966. Η Ιαπωνία έχοντας βγει από το δεύτερο μεγάλο πόλεμο, αρχίζει να ασχολείται έντονα στις τέχνες και τα γράμματα με φιλοσοφικά ρεύματα που η κοιτίδα τους βρίσκεται στον ευρωπαϊκό χώρο και να τα ασπάζεται προσδίδοντάς τους στοιχεία βαθιά ριζωμένα στην ανατολική σκέψη. Προκύπτει έτσι ένα ιδιότυπο πάντρεμα ανάμεσα στο νέο κύμα (nouvelle vague), την παράδοση του ντανταισμού αλλά και της πανάρχαιας καλά ριζωμένης κουλτούρας στην Ιαπωνία που αναφέρεται σε ζητήματα κληρονομικής διαδοχής. Γιατί και το προσωπείο που καταλήγει να φορά ο αφηγητής μετά από το εργαστηριακό ατύχημα που υπέστη, αποτελεί ζήτημα κληρονομιάς, αν αναλογιστεί κανείς την έννοια της ταυτότητας που κληρονομούμε και εκείνης που δημιουργούμε στην πορεία του βίου μας...
Ένας ήρωας θολωμένος από την ψυχική διαταραχή που μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο η παραμόρφωση, την οποία υφίσταται και ο ήρωας του έργου αυτού εξαιτίας ενός εργαστηριακού ατυχήματος. Το ερώτημα που προκύπτει τότε, είναι αν η μάσκα που αποφασίζει να φορέσει, εκτός από το να κρύβει το αποτρόπαιο θέαμα, αυτονομείται; Εάν δηλαδή είναι ικανή μια νέα όψη να δημιουργήσει εκ νέου μια ανθρώπινη ταυτότητα και πάνω σε αυτήν να προσαρμοστούν οι αντιδράσεις ενός ατόμου και η διάδρασή του με το περιβάλλον. Αν κανείς δε γνωρίζει ποιοι είμαστε, πόσο εύκολο είναι για κάποιον να μπει σε μια διαδικασία εξαπάτησης; Η μάσκα κρύβει μόνο ή δημιουργεί και ορίζει εξαρχής μια νέα προσωπικότητα;
O Kobo Abe έχει εμφανείς επιρροές από Ντοστογιέφσκι, Νίτσε, Κάφκα, Χάιντεγκερ. Τα υπαρξιακά ζητήματα με τα οποία ασχολείται, θυμίζουν έντονα την πένα των προαναφερθέντων. Ωστόσο, εξαιτίας και των σπουδών που έκανε ο ίδιος (έλαβε δίπλωμα ιατρικής από το αυτοκρατορικό πανεπιστήμιο του Τόκυο το 1948, ωστόσο δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα του γιατρού), οι μεταφυσικές του ανησυχίες έχουν έντονο στοιχείο φυσιολογίας.
...''Οταν έβγαλα τη μάσκα, το συγκολλητικό υλικό, που είχε μουσκέψει απ'τον ιδρώτα, βρώμαγε σαν σάπια σταφύλια. Την ίδια εκείνη στιγμή, μια αφόρητη εξάντληση ξεχείλισε από μέσα μου σαν βουλωμένος υπόνομος και άρχισε να λιμνάζει στις αρθρώσεις μου σαν κολλώδες κατράμι. Όμως τα πράγματα εξαρτώνται από το πώς τα σκεφτόμαστε. Ως πρώτη απόπειρα δε θα'λεγα ότι ήταν συλλήβδην κακή. Ακόμα και ο πόνος με τον οποίο γεννιέται ένα μωρό δεν είναι κάτι καθημερινό. Πόσο περισσότερο, πρέπει να σκεφτώ, η προσπάθεια ενός ενηλίκου να ξαναγεννηθεί σαν εντελώς άλλος άνθρωπος είναι φυσικό να περιλαμβάνει και τρεκλίσματα και τριβές. Θα έπρεπε να είμαι ευγνώμων που δεν μου συνέβη να υποστώ κάποιο μοιραίο τραύμα.
Σκούπισα το πίσω μέρος της μάσκας, την ξανάβαλα στο εκμαγείο, έπλυνα το πρόσωπό μου, πέρασα ταμποναριστά μια αλοιφή και με σκοπό να του δώσω λίγη ανάπαυση, ξάπλωσα στο κρεβάτι. Ίσως σαν αντίδραση στο άγχος που κράτησε τόσο πολύ, μ'όλο που ο απογευματινός ήλιος έλαμπε ακόμα, εγώ έπεσα σε βαθύ ύπνο. ¨Όταν ξανάνοιξα τα μάτια μου, ήταν η ώρα που άρχιζε να ξημερώνει...''