Joshua Cohen: Οι Νετανιάχου, Εκδόσεις Gutenberg

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ίσως το πιο έξυπνο βιβλίο που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Ο Joshua Cohen, έχοντας καταγράψει μια αληθινή ιστορία που διαδραματίστηκε στις ΗΠΑ, ανάμεσα στην οικογένεια του τωρινού πρωθυπουργού του Ισραήλ και την οικογένεια του πιο γνωστού κριτικού λογοτεχνίας, του Ρίτσαρντ Μπλουμ, καταφέρνει να φέρει στην επιφάνεια τις διαφορές νοοτροπίας ανάμεσα στον εβραϊκό πληθυσμό, το βάρος της ιστορικής παράδοσης που κραδαίνει σα σκιά πάνω στους ώμους κάθε σύγχρονου Εβραίου και τελικά προτείνει ένα μέλλον, πολύ μακριά από τη φιλοσοφία της οικογένειας Νετανιάχου...

Ο σημερινός πρωθυπουργός του Ισραήλ, κληρονόμησε κατά κεραία τη βαθιά ρεβιζιονιστική και επιθετική πολιτική στάση του πατέρα του, που στηρίζεται σε μια ρητορική μόνιμης θυματοποίησης με στόχο να περάσει στην αντεπίθεση, να παίξει κάποτε ο λαός του Ισραήλ από την πλευρά του θύτη.

Η εξιστόρηση του Joshua Cohen, ακριβώς επειδή βασίζεται σε αληθινά περιστατικά, προκαλεί έκπληξη και έντονο αναγνωστικό ενδιαφέρον, γιατί μέσα από διαλόγους πολιτικής και ιστορικής σημασίας, αποκαλύπτεται η κουλτούρα της οικογένειας Νετανιάχου, που βασιζόταν στο θράσος, την απερίγραπτη αγένεια και τον άνευ όρων τραμπουκισμό προκειμένου να επιβιώσουν. 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

Στα τέλη της δεκαετίας του '50, ο ιστορικός Μπεν Σιών Νετανιάχου, ιστορικός με ειδίκευση στην ιστορία της Ιεράς Εξέτασης, δίνει διάλεξη σε αμερικανικό πανεπιστήμιο με στόχο την πρόσληψή του. Στην επιτροπή αξιολόγησης συμμετέχει και ο Αμερικανοεβραίος καθηγητής Ρούμπεν Μπλούμ (πρόκειται για το μυθιστορηματικό προσωπείο του Ρίτσαρντ Μπλουμ. Ο κριτικός λογοτεχνίας εκμυστηρεύτηκε λεπτομέρειες της απογοητευτικής συνύπαρξης των δύο οικογενειών, όταν οι Μπλουμ αναγκάστηκαν να φιλοξενήσουν τους Νετανιάχου σπίτι τους για λίγες ημέρες. Η κυριολεκτική εισβολή των κοινωνικά ανερμάτιστων Νετανιάχου, η απροκάλυπτη θρασύτητα της παρουσίας και των σχολίων τους μέσα σε ένα ξένο σπίτι, είναι αποκαλυπτική, γιατί καταδεικνύει το θράσος με το οποίο διεκδίκησαν τη θέση τους στην ιστορία του κράτους του Ισραήλ. Σοκαριστικό παραμένει το σκηνικό σεξουαλικής επίθεσης ενός εκ των δύο αδερφών Νετανιάχου, του Γιόναταν Νετανιάχου σε μια φιλοξενούμενη συγγενή των Μπλουμ, με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου να παρακολουθεί μέσα από μία κλειδαρότρυπα. Ο Γιόναταν Νετανιάχου μετά από χρόνια σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια επέμβασης των Ισραηλινών ειδικών δυνάμεων στις οποίες υπηρετούσε ως αξιωματικός, στο αεροδρόμιο του Εντέμπε στην Ουγκάντα, προκειμένου να απελευθερωθούν όμηροι. Ο άνθρωπος αυτός με τις ακατονόμαστες πράξεις, έγινε σύμβολο του Ισραηλινού στρατού διεθνώς ενώ ο θάνατός του έγινε το ορόσημο για τον πολιτικό μύθο της οικογένειάς του.

Ας πάμε όμως να δούμε τί υποστήριξε οπατέρας του Μπενιαμίν Νετανιάχου στη διατριβή που παρουσίασε στο πανεπιστήμιο.

Έχοντας μελετήσει ενδελεχώς τα ζητήματα των Εβραίων conversos, των Εβραίων δηλαδή που αλλαξοπίστησαν, προκειμένου να αποφύγουν τα πυρά της Ισπανικής και της Πορτογαλικής Ιεράς Εξέτασης αλλά και των μουσουλμανικών επιθέσεων νωρίτερα από τις auto da fe της καθολικής χριστιανικής πίστης, ο Μπεν Σιων Νετανιάχου, διατυπώνει ένα αμφιλεγόμενο και άκρως προπαγανδιστικό επιχείρημα, στο οποίο αφιέρωσε τη ζωή του. Λέει δηλαδή ότι οι Εβραίοι μέχρι και το 15ο αιώνα είχαν εκχριστιανιστεί και μάλιστα οι περισσότεροι οικειοθελώς. Αυτό που δε γινόταν να γίνει αντιληπτό, ήταν για ποιο λόγο να χρειαστεί να συγκροτηθεί ένα ολόκληρο σώμα ιεροεξεταστών εκ νέου, όταν η χριστιανική πίστη είχε εμπεδωθεί και ήταν κυρίαρχη. Καταλήγει λοιπόν στο συμπέρασμα, ότι κάπου εκεί υπήρξε μια ιστορική συνωμοσία. Υποστηρίζει ότι η Πορτογαλική και Ισπανική Ιερά Εξέταση με άλλα λόγια οι Ιερές Εξετάσεις της Ιβηρικής Χερσονήσου ήταν πολιτικές γιατί υπάγονταν σε μονάρχες και όχι θρησκευτικές όπως εκείνες της Καθολικής Εκκλησίας που υπάγονταν στον πάπα. Ιδρύθηκαν δηλαδή οι πολιτικές ιερές εξετάσεις με σκοπό να μετριάσουν τις εντάσεις που υπήρχαν ανάμεσα στους βασιλείς και τους ευγενείς κυβερνήτες επαρχιών και πόλεων. Το να επιτεθεί το παλάτι κατά μέτωπο στους ευγενείς δεν ήταν και η πλέον ενδεδειγμένη λύση. Όμως το να επιτεθούν δια αντιπροσώπου δηλαδή το να αποδυναμώσουν τους Εβραίους οι οποίοι παραδοσιακά διαχειρίζονταν τις περιουσίες των ευγενών, θα έκανε πολύ πιο εύκολη την εκδίωξή τους από τη χώρα.

Στο τέλος της ομιλίας Νετανιάχου ο Ρίτσαρντ Μπλουμ μπόρεσε να διακρίνει το ύφος ενός βετεράνου προπαγανδιστή, ενός ομιλητή που διατυμπανίζει τις αυταπάτες του ως αλήθειες.

Σήμερα ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο γιος εκείνου του προπαγανδιστή υποψήφιου καθηγητή, έχει ασπαστεί πλήρως το αξιολογικό υπόβαθρο και τη ρεβιζιονιστική οπτική του πατέρα του. Σήμερα ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, έπεισε τον Ισραηλινό λαό να κερδίσει την ηγεσία της χώρας του, στηρίζοντας την επιχειρηματολογία του πάνω στην αχίλλειο πτέρνα ενός λαού που έμαθε να αυτοοικτίρεται ως στάση ζωής. Στήριξε την ουσία του πολιτικού του λόγου στη θυματοποίηση.

Στον αντίποδα αυτής της φιλοσοφίας, βρισκόταν ο Ρίτσαρντ Μπλουμ. Ο διάσημος κριτικός λογοτεχνίας, δεν άντεχε άλλο τη θυματοποίηση, τη διαφοροποίηση την επιμονή σε μια παράδοση που έβρισκε ξεπερασμένη. Δεν τον εξέφραζε να προσκολλάται σε θρησκευτικές ενατενίσεις γιατί τον ενδιέφερε η ιστορική προσέγγιση. Δεν ήθελε να διαφέρει αλλά να ενσωματωθεί. Δεν έβλεπε παντού φαντάσματα που επιδίωκαν να τον περιθωριοποιήσουν, παρά το ότι είχε ένα σωρό παραδείγματα περιθωριοποίησης να περιγράψει στην αρχή της καριέρας του. Ο Ρίτσαρντ Μπλουμ απογοήτευσε κατά κάποιο τρόπο την παραδοσιακή εβραική του οικογένεια με το ανοιχτό του πνεύμα.

'''...Θυμάμαι. Ήμασταν δυο καλά εβραιόπουλα. 

''Μα τί έχεις πάθει; Ποιος μίλησε για Εβραίους; Έχω σιχαθεί πια να ακούω για τους Εβραίους. Μιλάω για μας τους δύο.

''Συγγνώμη.

''Αυτό που θέλω να πω Ρούμπεν, είναι πως τώρα που συνάντησα αυτόν τον απαίσιο άντρα και την απαίσια γυναίκα του, ξαφνικά συνειδητοποίησα κάτι σημαντικό. Συνειδητοποίησα πως δεν πιστεύω σε τίποτα πια, και δεν είναι μόνο αυτό, αλλά δε με νοιάζει κιόλας. Δεν πιστεύω σε τίποτα και δεν με πειράζει καθόλου...μη σου πω πως χαίρομαι κιόλας...Χαίρομαι που μεγαλώνω χωρίς πεποιθήσεις...''