Joseph Roth: Ο θρύλος του Αγίου Πότη, Εκδόσεις Άγρα
από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου
Πρόκειται για το τελευταίο έργο του κορυφαίου και αγαπημένου μου συγγραφέα, Joseph Roth! Στο βιβλίο αυτό, ο Roth προφητεύει το τέλος του από την κατάχρηση αλκοόλ, μέσα από την επινόηση ενός υπερβατικού παραμυθιού, με ήρωα τον Αντρέας, ένα είδος alter ego του ίδιου του συγγραφέα. Πρόκειται για τα χρόνια, όπου ο περιπλανώμενος διανοούμενος, έχει εγκατασταθεί στο Παρίσι, σε μια προσπάθεια μέσα από τις συνεχείς μετακινήσεις του, και την παραμονή του σε διάφορα ξενοδοχεία (τα χρόνια των ξενοδοχείων), να αποφύγει την έλευση του ναζιστικού τέρατος.
Στο θρύλο του αγίου πότη, ο Αντρέας είναι ένας απόκληρος της κοινωνίας, άνεργος, φτωχός, περιθωριοποιημένος, ένας φτωχοδιάβολος, που ζει κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα, εκεί όπου βρίσκουν καταφύγιο και πολλοί όμοιοί του. Εθισμένος στο αλκοόλ, γίνεται αποδέκτης μίας σειράς τυχαίων θαυματουργών γεγονότων, που έχουν ως αποτέλεσμα, κάθε λίγο εκεί που έχει ξεμείνει εντελώς από χρήματα, κάποιος να εμφανίζεται και να του προσφέρει ποσά, τα οποία αμέσως σπαταλά στο ποτό. Ωστόσο αξίζει να σταθούμε σε ένα σημείο. Ο Joseph Roth, παρουσιάζει τον ήρωά του με το χαρακτηριστικό της τιμής! Καθ'όλη τη διάρκεια της αφήγησης, ο Αντρέας αγωνίζεται με κάθε σπιθαμή του είναι του, να φτάσει στο παρεκκλήσι της Σαιντ-Μαρί ντε Μπατινιόλ. Εκεί, είχε υποσχεθεί στον πρώτο του 'ευεργέτη', να αποδώσει το ποσό των διακοσίων φράγκων, όταν θα ένιωθε την ανάγκη να επιστρέψει τα λεφτά. Είμαι φτωχός δεν έχω τίποτα, αλλά έχω τιμή, αναφωνεί ο Αντρέας, προσπαθώντας να θυμήσει στον εαυτό του, να μη χάσει και αυτό...
Ωστόσο, μια αλληλουχία τυχαίων γεγονότων που δε σταματούν να λαμβάνουν χώρα, ωθούν τον Αντρέας αρκετές φορές στο κατώφλι του παρεκκλησίου, μη δίνοντάς του την ευκαιρία να μπει μέσα. Αντ'αυτού, βρίσκει το δρόμο σε κάποιο κοντινό καφενείο, ή σε κάποιο μπαρ, όπου καταναλώνει το ένα 'περνό' μετά το άλλο.
Η μοίρα του εξόριστου συγγραφέα, είχε καταπονήσει τον Ροτ σωματικά, ηθικά, ψυχικά. Το 1938, υπέστη ένα επεισόδιο καρδιακής προσβολής. Είχε φτωχύνει και εξομολογείτο μέσα από γραπτές επιστολές στον επιστήθιο και επίσης βασανισμένο από τη φυγή φίλο του, Στέφαν Τσβάιχ, τα βάσανά του. Το ότι επιλέγει να παρουσιάσει το λογοτεχνικό του alter ego, τον Αντρέας, με τον κώδικα τιμής που διακατείχε και τον ίδιο, δεν είναι κατά τύχη. Σε έναν κόσμο που δεν του ανήκε ποτέ, ο διάγων νομαδική ζωή, Joseph Roth, παλεύει να μην απωλέσει τη μοναδική αξία που του έχει απομείνει. Τον κώδικα τιμής του. Νιώθοντας άπατρις, περιπλανώμενος, μην έχοντας σταθερή κατοικία, γράφοντας κατά διαστήματα σε διαφορετικές εφημερίδες, κυνηγημένος από το ναζισμό, αδυνατώντας να ταυτιστεί ως πολίτης οποιασδήποτε κρατικής οντότητας, αφού η εβραϊκή κοινότητα βρισκόταν υπό διωγμό, βρίσκει διέξοδο στο αλκοόλ, μέχρι να πεθάνει.
Αν και απλή, η γραφή του Γιόζεφ Ροτ, είναι εξαιρετικά σύνθετη! Πρόκειται για έναν τεχνίτη του λόγου, που δομεί πολύ προσεκτικά και βαθυστόχαστα τις ιστορίες του. Αναπόφευκτα μας θυμίζει το συναίσθημα που αποτυπώνει στα έργα του και ο άλλος κορυφαίος, επίσης εβραϊκής καταγωγής συγγραφέας, Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ. Και οι δύο μιλούν με το στοιχείο της παραβολής, ενώ η λογοτεχνική τους πένα, είναι στραμμένη, στην εξιστόρηση των προβλημάτων της εβραϊκής κοινότητας. Στο υπερβατικό αυτό παραμύθι που φύλαξε για το τέλος του, σαν τον επικήδειό του, ο Γιόζεφ Ροτ, υπογράφει ένα νανούρισμα για τον ίδιο και όλους τους καταφρονεμένους. Με σχεδόν παιδική γλυκύτητα, η Αγία Τερέζα εμφανίζεται στο λαβωμένο αλκοολικό, δίνοντάς του μια προσωρινή τελευταία ελπίδα, μέχρι να αφήσει εκείνος την τελευταία του πνοή...
''...Κι αποφασισμένος να βαδίσει αυτόν το μεγάλο κατήφορο, που οι πότες πάντα ατενίζουν με προθυμία (να κάτι που ο νηφάλιος άνθρωπος με το ξεκάθαρο μυαλό δε θα γνωρίσει ποτέ του!), κατευθύνθηκε ξανά ο Αντρέας προς τις όχθες του Σηκουάνα, κάτω από τις γέφυρες.''