Joe Sacco: Palestine, Εκδόσεις ΚΨΜ

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Το βιβλίο αυτό είναι ο απόλυτος οδηγός για την ιστορία του Παλαιστινιακού λαού. Αυτό προκύπτει για τρείς βασικούς λόγους. Πρώτον, το ότι ο συγγραφέας του, ο Μαλτέζος Joe Sacco που ξεκίνησε να το γράψει παίρνοντας μαζί του μια συμβατική φωτογραφική μηχανή και έχοντας και τον εαυτό του ως ήρωα μέσα στο βιβλίο, στο ρόλο του δημοσιογράφου (όπως και ήταν), είχε πλήρη άγνοια για το τί συμβαίνει στα κατεχόμενα εδάφη όταν ξεκίνησε να τα επισκεφτεί, έχοντας ως τότε πιο ισχυρή την  αντίληψη ότι οι Παλαιστίνιοι είναι τρομοκράτες, υποδηλώνει ότι η οπτική του σίγουρα δε διακατέχεται από προκαταλήψεις.

Έπειτα, το ότι απαθανάτισε με την κάμερά του τη ζωή των Παλαιστινίων που ζουν μέσα στις λάσπες, υπό συνεχές καθεστώς πίεσης, σωματικής βίας και αμετάκλητων εποικισμών, σε σημείο οι απαλλοτριώσεις παλαιστινιακών εδαφών να μετράνε εκατοντάδες χιλιόμετρα, το ότι εισχώρησε στα κατεχόμενα εδάφη και έζησε για δύο μήνες όπως οι Παλαιστίνιοι και δεν κατέγραψε απλώς σκηνές από πέτρες που εκτοξεύονταν από αμάχους κατά Ισραηλινών στρατιωτών καλυπτόμενος από τον κατοχικό στρατό, προσδίδει ουσιαστική ιστορική διάσταση στο έργο. 

Τέλος το ότι τα κόμικς μέσα από την ακατάστατη εικόνα τους και τους διαλόγους, που εμφανίζονται σε χαρακτηριστικά μπαλονάκια, έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν έναν κόσμο πιο άμεσο και ειλικρινή από οποιοδήποτε επιστημονικό έργο διατείνεται ότι η σοβαρότητα είναι αποκλειστικό προνόμιο των πυκνών προτάσεων αποστερημένων από την εικόνα.

Ο Joe Sacco έχει γράψει ακόμα ένα πασίγνωστο αριστούργημα το Safe Area Gorazde, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βοσνία, την περίοδο του πολέμου.

Ο Edward Said με την έννοια του οριενταλισμού που αναδιατύπωσε το πλαίσιο εντός του οποίου οι δυτικοί αντιλαμβάνονται τους λαούς της Μέσης Ανατολής, είχε ιντριγκάρει τη σκέψη του Joe Sacco σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο τελευταίος να αποφασίσει να επισκεφτεί τα κατεχόμενα εδάφη του Ισραήλ προς το τέλος της πρώτης παλαιστινιακής ιντιφάντα. Ο Edward Said έχει γράψει μια εκπληκτική εισαγωγή στο βιβλίο έπος του Joe sacco, αφού το graphic novel  αυτό έπεσε στα χέρια του γιού του Edward Said, με αποτέλεσμα λόγω της Παλαιστινιακής τους καταγωγής και της ιδιότητας του Edward Said ως καθηγητή ιστορίας σε αμερικανικό πανεπιστήμιο, να τους κεντρίσει το ενδιαφέρον ιδιαίτερα. Σύμφωνα με τον Edward Said,τα κόμικς προκάλεσαν καταστροφή στην τετράγωνη λογική και αδιαμφισβήτητα ενθάρρυναν ένα παιδί να μη σκέφτεται σύμφωνα με τον τρόπο που περίμενε ο δάσκαλος ή το μάθημα της ιστορίας απαιτούσε. Η χρήση της γλώσσας που παραβίαζε τα εμπεδωμένα γλωσσικά πρότυπα τάραζε όσο τίποτα άλλο τη μορφωτική διαδικασία, δημιουργώντας μια εχθρική στάση απέναντι στα κόμικς που σήμερα σε μεγάλο βαθμό ανήκουν στην κατηγορία των graphic novels. 

Ο Joe Sacco πετυχαίνει κάτι ανεπανάληπτο στην ιστορία των κόμικς μέσα από το Palestine. Επικεντρώνεται στα θύματα της ιστορίας, τη στιγμή που είχαμε συνηθίσει να κόμικς να καταλήγουν πάντα με την εξουδετέρωση του κακού από το καλό που υπερισχύει πανηγυρικά. Δεν τάσσεται με όσους διαδηλώνουν ομαδικά, αποφεύγει τα στερεοτυπικά συνθήματα. Ο Sacco ζει ανάμεσα στους Παλαιστίνιους. Γίνεται ένας από αυτούς. Τουλάχιστον για δύο μήνες. Έτσι εφοδιάζει τους αναγνώστες με υλικό από την άδικη και φτωχική ζωή ενός λαού καταδικασμένου να μη λαμβάνει την προσοχή και την πολιτική δικαίωση που του αξίζει. 

Σήμερα που παρακολουθούμε την εγκληματική εξολόθρευση ενός λαού από την εγκληματική ηγεσία του Ισραήλ, που από χθες το βράδυ ξεκίνησε την ολοκληρωτική προσπάθεια κατάληψης της πόλης της Γάζας, με τη διεθνή κοινότητα να καταγράφεται για πάντα στην ιστορία συνυπεύθυνη στο έγκλημα με την προκλητική απάθειά της στο όνομα ''εμπορικών και αμυντικών συνεργασιών'' είναι καλό να εξοπλίσουμε τις βιβλιοθήκες μας με αυτό το αριστούργημα. Δε θα χρειαστούν άλλα βιβλία που εξιστορούν την ιστορική πορεία του παλαιστινιακού λαού. Αρκεί να γνωρίζουν οι νεότεροι, αρκεί να γνωρίζουν τα παιδιά μας, ότι τα πυρά του κατοχικού ισραηλινού στρατού που εξελίχθηκαν σε γενοκτονία και εθνοκάθαρση, δεν ξεκίνησαν το 2023 με το τρομοκρατικό χτύπημα της Χαμάς σε ένα rave party, που αν θυμηθούμε και το δοκίμιο του Enzo Traverso για τη Γάζα μπροστά στην ιστορία, θα αναλογιστούμε ότι και αυτό το πάρτυ αδιαφορίας δίπλα από έναν ηλεκτροφόρο φράχτη με καταπιεσμένους και πεινασμένους παλαιστίνιους πρόσφυγες από την άλλη πλευρά του, μέσα στην ίδια τους την πατρίδα, δεν ήταν τόσο αθώο. Αρκεί να δουν φωτογραφικό υλικό οι νεότερες γενιές, ώστε να συνειδητοποιήσουν έστω και κατόπιν του 1948 και της Νάκμπα, ότι υπήρξε πρώτη και δεύτερη παλαιστινιακή ιντιφάντα. ¨Ότι υπήρχαν εποικισμοί που δε σταμάτησαν ποτέ. ¨Ότι ένας Παλαιστίνιος που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε προσφυγικούς καταυλισμούς στη Ραμάλα, στη Τζαμπάλια, στη Ναμπλούς και τη Γάζα, ζούσε πάντα πεινασμένος, κυνηγημένος με το φόβο ότι στρατιώτες μπορούν να εισβάλλουν βίαια μέσα στο σπίτι του και να τον διώξουν έτσι για πλάκα, χλευάζοντας την ταπεινότητα της αραβικής του καταγωγής μπροστά στο μεγαλείο του ''περιούσιου λαού''. ¨Ότι περνούσαν ώρες χωρίς ρεύμα, ή πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, ότι έπαιζαν τα παιδιά μέσα σε λάσπες και ότι οι συνάξεις γνωστών για να τραγουδήσουν μοιρολόγια και να πιούν τσάι, υπήρξαν ο συνδετικός κρίκος του λαού αυτού.

Ο Γιάννης Κουκουλάς καθηγητής της ιστορίας των κόμικς στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, κάνει μια σπουδαία εισαγωγή στο αριστούργημα του Joe Sacco, αμέσως μετά τον Edward Said.

Αυτό το βιβλίο μπορεί να σταθεί σαν επιχείρημα απέναντι στη χειρότερη, την πιο άδικη πολιτική που έχει υπάρξει ποτέ. Χωρίς να φωνάζει, απλά και μόνο μέσα από τις εικόνες του. Είναι κρίσιμο να το έχουν υπόψη τους όλοι όσοι ξεκινάνε να κρίνουν την παλαιστινιακή αντίσταση έχοντας σαν ορόσημο το 2023 ξεχνώντας όλο το αιματοβαμμένο παρελθόν που δεν προβλήθηκε στις τηλεοράσεις τους γιατί η στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ δε θα καθιστούσε κομψές τέτοιες ειδήσεις.

Με την Παλαιστίνη μέχρι τη δικαίωση!