Γκράχαμ Γκρην: Καμένο χαρτί, εκδόσεις Πόλις

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Διαβάζοντας το Καμένο Χαρτί του Γκράχαμ Γκρην, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις κατανοεί κανείς το παρελθόν του Άγγλου μυθιστοριογράφου και ως θεατρικού συγγραφέα. Οι διάλογοι των ηρώων του προσφάτως μεταφρασμένου στα ελληνικά έργου του Γκρην, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα στο Βελγικό Κονγκό της δεκαετίας του '60, στο πλαίσιο μιας αποστολής της καθολικής εκκλησίας να φέρει εις πέρας την οικοδόμηση του νέου λεπροκομείου που θα στεγάσει τους λεπρούς της περιοχής, θυμίζει στιχομυθίες που παρακολουθεί κανείς σε θεατρικά έργα του Μολιέρου. Το ύφος της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι χαρακτήρες του Γκρην, ακόμα και μέσα από τη σοβαρότητα των ζητημάτων που σχολιάζονται, έχει κάτι από τη non-challance, τη λεπτή ειρωνεία και το χιούμορ που συναντάμε στα έργα του Γάλλου maitre του θεάτρου του 17ου αιώνα. 

Γνωρίζουμε άλλωστε ο Γκρην γράφει με τρόπο που συνδυάζει το κλασικό με το σύγχρονο ύφος, αλλά το διαπιστώνουμε περισσότερο από κάθε άλλο έργο του στο Καμένο Χαρτί. 

Τα νοήματα του βιβλίου αναρίθμητα. Ο ρόλος της καθολικής εκκλησίας σε μια πρώην αποικία του Βελγίου, τα ήθη και έθιμα των colons, η υποκρισία της πίστης και η αδιαφορία των πιστών καθολικών να προσφέρουν, η νίκη της υποκρισίας στη μάχη της με τον κυνισμό, η επιτακτική ανάγκη να αναχθούν οι ενέργειες ενός πρώην πιστού και νυν αδιάφορου απέναντι στα πάντα σε επιβεβαίωση της "αρετής του χαρακτήρα του", είναι μερικά μόνο από τα νοήματα με τα οποία θα αναμετρηθούν οι αναγνώστες.

Τα πάντα πρέπει να ιδωθούν μέσα από κάποιο γνώριμο οπτικό πρίσμα. Είτε πρόκειται για το καθεστώς της αποικιοκρατίας, είτε για τη χριστιανική πίστη. Όλα πρέπει να εντάσσονται εντός του πεδίου που μπορεί να ερμηνευθεί με βάση τα εργαλεία και τον αξιακό κώδικα της πίστης και της πολιτικής πρακτικής. Υπάρχει μία άρρητη σύνδεση ανάμεσα στην ανάγκη της καθολικής εκκλησίας να εγκολπώνεται καθετί που συμβαδίζει με τα "πιστεύω" της και να αφορίζει οτιδήποτε τα "απειλεί" και της πολιτικής και των θεσμών της δεκαετίας του '60, που πράττουν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Δεν είναι τυχαία η ανάγκη να επικοινωνηθεί στη μακρινή Ευρώπη, από κάποιους συμπατριώτες του Κερύ (αρχιτέκτονα που κατέφυγε στο Κονγκό, μη γνωρίζοντας το λόγο, προσπαθώντας να απαλλαγεί μάλλον από τη φθορά που προκαλεί ο δυτικός πολιτισμός σε ένα γνήσιο τέκνο του), το αγνό του χαρακτήρα του, και η βαθιά καλοσύνη ακόμα και πράξεων που ο ίδιος αρνείται ότι προκύπτουν από καλοσύνη ή ενδιαφέρον και μάταια προσπαθεί να πείσει τους συμπατριώτες του ότι δεν είναι πια πιστός. 

Σαν άλλος Ντεζ Εσσέντ, ο Κερύ θυμίζει τρομακτικά τον "άρρωστο" ήρωα του Huysmans, με τη διαφορά ότι τη μοναδική κοινή αρετή που μοιράζονται και οι δύο, την ειλικρίνεια, ο Κερύ δε διστάζει όσο κυνική και αν ακούγεται να την εκφράζει απροκάλυπτα, ενώ ο Ντεζ Εσσέντ την κρατούσε περισσότερο για τον εαυτό του. 

Η φιλία του Κερύ με τον επίσης άπιστο γιατρό του λεπροκομείου, που αν και σεβαστός για το έργο που προσέφερε, ωστόσο αντιμετωπιζόταν σαν παρείσακτος από τους ιερείς που δέσποζαν στην περιοχή, είναι ενδεικτική της απόστασης ή μάλλον της μη σύνδεσης που είχε έχει και θα έχει οποιαδήποτε πίστη ή θρησκεία από την αξία της συνεισφοράς.