Γιώργος Παπαδάκης: Ο Ταχυδρόμος, εκδόσεις Εστία

2022-06-19

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Γιώργος Παπαδάκης κέρδισε με τον ταχυδρόμο του, το κρατικό βραβείο λογοτεχνίας το 2019, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία. Πρόκειται για μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, με εξαιρετικά απλό λόγο και πυκνές σύντομες προτάσεις. Η θεματική του έργου, αφορά την περιγραφή της ζωής ενός ταχυδρόμου που κατάγεται από την ορεινή Κρήτη, και εγκλωβίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, από την υποχωρητικότητα του χαρακτήρα του απέναντι στα "αδηφάγα" θηλυκά που βάλθηκαν να τον "κατασπαράξουν" και που ο αναγνώστης πολύ εύκολα θα αντιπαθήσει με τα δολοπλόκα καμώματά τους. 

Αναλογιζόμουν σε αρκετά σημεία της ανάγνωσης, την Κρήτη της δεκαετίας του 1950, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα τα περιστατικά που εξιστορούνται στο βίο του ταχυδρόμου, και μου δημιουργήθηκαν συχνά "ενστάσεις", ως προς τη ρεαλιστικότητα των χαρακτήρων, αν και φυσικά η εξαίρεση πάντοτε θα επιβεβαιώνει τον κανόνα, ακόμα και όταν πρόκειται για τον κανόνα της πατριαρχίας σε μια κατά παράδοση πατριαρχική κοινωνία, ασχέτως της μητριαρχικής κληρονομιάς της μινωικής Κρήτης, γιατί εκείνη η περίοδος ανήκει στο πολύ μακρινό παρελθόν και σε μια πολύ συγκεκριμένη χωρική εντοπιότητα.

Ο Αλέξης Δαφέρμος, οφείλω να αναγνωρίσω ότι είναι μια "καλοστημένη" προσωπικότητα, γιατί εμφανίζεται στους αναγνώστες ακέραιος με τη δική του τη "φωνή". Δηλαδή, δε δανείζεται τη φωνή του συγγραφέα, και για αυτό είναι επιτυχής η μεταφορά των χαρακτηριστικών του. Ένας άβουλος χαρακτήρας που άγεται και φέρεται από τις περιστάσεις. Μία κρητική κοινωνία της δεκαετίας του '50 βουτηγμένη στις προκαταλήψεις, μία κοινωνία εγκληματική απέναντι στους ίδιους της τους πολίτες, που προσπαθούν μέσα στον ασφυκτικό κλοιό της, να οργανώσουν τις ζωές τους, αφήνοντας απ'εξω τους εαυτούς τους.

Τελικά το μυθιστόρημα μετατρέπεται σύντομα μέσα από τις πλεκτάνες που αφορούν το προξενιό του Αλέξη Δαφέρμου, σε ένα κοινωνικό σχόλιο για τις ψυχικές ασθένειες. Για τον τρόπο με τον οποίο καλύπτονταν τα οικογενειακά μυστικά, που θα στοίχιζαν σε αρκετούς ανθρώπους την κοινωνική απομόνωση και τον αποκλεισμό από την προοπτική του οικογενειακού βίου.

Η περιγραφή των γυναικών αφορά σχεδόν πάντα, προσωπικότητες που κινούν τα νήματα υπογείως, ακόμα και όταν δε χρειάζεται να λειτουργούν έτσι, δεδομένου ότι ο Αλέξης Δαφέρμος δεν αποτελεί μια προσωπικότητα κλασικού πατριαρχικού προτύπου. Αυτό γίνεται λίγο παράδοξο στο πλαίσιο της κρητικής κοινωνίας εκείνης της εποχής, αλλά αυτό που προβληματίζει λίγο στους ήρωες του συγγραφέα, είναι η χειριστική πτυχή του χαρακτήρα των γυναικών που είναι ορατή ανά πάσα στιγμή και μέσα από κάθε ενέργειά τους. Δεδομένων των γνώριμων στερεοτυπικών προσλήψεων των δύο φύλων, αναπόφευκτα δημιουργείται ένας εύλογος προβληματισμός, μήπως και ο ίδιος ο συγγραφέας, άθελά του υποπίπτει σε μια τέτοια αστοχία, στην προσπάθεια να ερμηνεύσει τα κίνητρα των ηρώων του. 

Φτάνουμε πολύ σύντομα στην κορύφωση του έργου, με τον Αλέξη Δαφέρμο να βρίσκεται αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη και εκεί, η εγκατάλειψη του εαυτού του μπροστά στον κόσμο που θα επιθυμούσε να τον κατασπαράξει για το έγκλημα που διέπραξε, η αλυσιτελής προσπάθεια να υπερασπιστεί τον εαυτό του, η αδιαφορία του να εμφανιστεί περισσότερο διαυγής ως προς τις συνθήκες του φρικτού εγκλήματος, θυμίζουν έντονα την παραίτηση του "Ξένου" του Αλμπέρ Καμύ. Η ομοιότητα δεν εξαντλείται μόνο στην απουσία οποιουδήποτε νοήματος για τη ζωή, αλλά και στον τρόπο πρόσληψης από τον κεντρικό ήρωα, των ανακριτικών ερωτήσεων, την απάθεια με την οποία τελικά ακόμα και η καταγραφή των συσπάσεων του προσώπου του ιερέα που επισκέφτηκε τους δύο μελλοθάνατους στο κελί τους (τον Ξένο του Καμύ και τον Αλέξη Δαφέρμο), καθώς και η οπτική καταγραφή του ύφους του ρουχισμού προσώπων, ανάγονται σε κεντρικό στοιχείο της σκέψης τους, την ύστατη στιγμή που η ζωή τους έχει καταδικαστεί. 

Κατά τη γνώμη μου ο ταχυδρόμος είναι ένα πολύ καλογραμμένο ανάγνωσμα, που ωστόσο αν αναλογιστεί κανείς τα έργα με τα οποία συνδιεκδικούσε το κρατικό βραβείο λογοτεχνίας το 2019, δε θα έπρεπε να το είχε αποσπάσει...

Υλοποιήθηκε από τη Webnode
Δημιουργήστε δωρεάν ιστοσελίδα!