Γιάννης Μπαλαμπανίδης: OK BOOMER!, Οι ιδέες της προόδου και της συντήρησης, Δοκίμιο για την πολιτική σε ρευστούς καιρούς, Εκδόσεις Πόλις

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Το OK BOOMER, του συνομήλικού μου (1980), Γιάννη Μπαλαμπανίδη, είναι ένα δοκίμιο για την πολιτική που το απόλαυσα. Σε αυτό το εργαστήρι σκέψης με τη σπιρτόζικη ροή του λόγου του συγγραφέα μαθαίνουμε για τη νοηματοδότηση Αριστεράς και Δεξιάς στην εποχή μας. Για τη διάκριση ανάμεσα σε προοδευτική και συντηρητική πολιτική. Αδίκως εδώ και κάποια χρόνια επικράτησε ο αφορισμός όσον αφορά το διαχωρισμό αυτό. Άλλωστε οι συγκρούσεις όταν δε δημιουργούν σκηνικό πόλωσης, μπορούν να είναι άκρως εποικοδομητικές. 

Οι συγκρούσεις δε χρειάζεται να είναι ούτε αυτοσκοπός, όπως συμβαίνει με τους οπαδούς 'λαικιστικών' προσεγγίσεων, ούτε απευκταίο συμβάν, όπως προκύπτει στο πλαίσιο του οραματισμού των 'αντιλαικιστών'.

Ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, μας προκαλεί να σκεφτούμε πάνω στην πολιτική αντιπροσώπευση των τάξεων και το επισφαλές εγχείρημα στην ανάδειξη μιας 'κεντρώας' δημοκρατίας. Σε αυτό το εγχείρημα, το πρεκαριάτο που είναι η νέα φτωχοποιημένη μεσαία τάξη, με έκανε να αναλογιστώ τον καταγωγικό του πλουραλισμό και την πολυσυλλεκτική του φύση. 

Αυτό το γεγονός από μόνο του, υποδεικνύει νέες υποδιαιρέσεις για τον πολιτικό λόγο, κάνοντας πιο δύσκολο τον εντοπισμό μιας μεσαίας τάξης με συμπαγή χαρακτηριστικά. Όμως η μάχη γύρω από την κατάκτηση της μεσαίας τάξης, δε χρειάζεται να είναι μονόδρομος κατά το συγγραφέα. Καλό είναι να δίνεται έμφαση και στους πιο 'απομακρυσμένους' από το κέντρο και τη μεσαία τάξη...Παραθέτω το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο, που είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό:

"Για να επιστρέψουμε στη σκακιστική μεταφορά που χρησιμοποιήσαμε μιλώντας για το πολιτικό Κέντρο, στη δεκαετία του 1970 η σκακιστική σκέψη απελευθερώθηκε από την έως τότε κυρίαρχη αντίληψη της στατικής υπεροχής, περνώντας σε μια πιο δυναμική στρατηγική. Η κλασική αρχή ότι το παιχνίδι κερδίζεται στο κέντρο κλονίστηκε: μπορεί κανείς να επιτρέψει στον αντίπαλο να κυριαρχήσει στο κέντρο και ταυτόχρονα να απειλήσει αποτελεσματικά την κυριαρχία του εξ αποστάσεως, από το ένα ή το άλλο "άκρο" της σκακιέρας. Η κυριαρχία στο κέντρο ενδέχεται να είναι στατική και να έχει δομικές αδυναμίες, τις οποίες ένα μοντέρνο αντι-παιχνίδι μπορεί κάλλιστα να εκμεταλλευθεί. Μια υπενθύμιση: ότι το σκάκι, όπως η πολιτική, είναι ένα παιχνίδι αντίπαλων παρατάξεων και δυναμικών θέσεων, και όχι απόλυτα συμμετρικών, στατικών σχηματισμών."

Στις προκλήσεις των καιρών μας, αξίζει να σημειωθεί ότι ο φιλελευθερισμός που απορρόφησε τόσο πρώην σοσιαλδημοκράτες όσο και πρώην συντηρητικούς, δεν κατάφερε να επιβεβαιώσει κανενός τις προσδοκίες. Το κενό αυτό είναι που εκμεταλλεύτηκαν απαρέγκλιτα τα ακροδεξιά ρεύματα, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει και στις μέρες μας στη γειτονική Ιταλία...

Ο εθνοκεντρισμός, στηριγμένος στην απομάγευση  που αισθάνονταν ευρύτατα στρώματα από την πολιτική 'μέση οδό' , οδήγησε στην αποδυνάμωση του κοινωνικού δεσμού και σε τακτικές που ενίσχυσαν την ταυτοτική ανασφάλεια και την υλική ανισότητα. Στη σημερινή Ιταλία αλλά και στη Γαλλία, βλέπουμε αυτές τις δύο παραμέτρους να συνιστούν τον τροφοδότη του εθνοκεντρικού μοντέλου.

Ο συγγραφέας μας επισημαίνει ότι αγαπημένο leitmotiv των νεοσυντηρητικών είναι η αναφορά σε παρακμή και υποβάθμιση της χώρας.Το μοτίβο αυτό το συμμερίζεται τόσο ευρεία πληθυσμιακή κατηγορία, που ενυπάρχει ακόμα και στα λογοτεχνικά κείμενα του Ουελμπέκ...Εδώ θα κάνω μια μικρή ένσταση: Ο Μισέλ Ουελμπέκ, γράφει με έναν τρόπο με τον οποίο θα ταυτίζονταν αρκετοί συντηρητικοί ίσως μαζί του και θα έβλεπαν ως λύτρωση τις απόψεις του. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι κάτι άλλο από τη γραφή του Ουελμπέκ. Ότι το κοινωνικό του σχόλιο, είναι ανοικτό προς πολλές κατευθύνσεις. Δε μπορεί εύκολα να αποφασίσει κανείς από τη γραφή του Ουελμπέκ, αν η πραγματικότητα που αποτυπώνει εκφράζει τις ανησυχίες του ή ένα ειρωνικό σχόλιο προς όσους θα αισθάνονταν ταύτιση...Αν ισχύει το δεύτερο, ο Ουελμπέκ θα μπορούσε να επιτελεί ένα κοινωνικό πείραμα μέσα από τα γραπτά του.

Ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, μας προτρέπει ανάμεσα στους πόλεμους της κουλτούρας που λαμβάνουν χώρα στον καιρό μας, να δώσουμε σημασία στον πιο θερμό από αυτούς, την πολιτική ορθότητα. 

Το OK BOOMER, είναι αισιόδοξο για το μέλλον! Αν αναγνωρίσουμε τη γόνιμη σύγκρουση ως δομικό στοιχείο μιας δημοκρατικής επιλογής, τότε η προοδευτική πολιτική, ίσως να ξεπεράσει το γόρδιο δεσμό της. Αν και ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης μας ενθαρρύνει να διαβάσουμε το βιβλίο του ακόμα και μεταξύ άλλων αναγνώσεων, σερφαρίσματος σε κοινωνικά δίκτυα, λίστες του Netflix και του Spotify, εγώ δεν κατάφερα παρά να το διαβάσω απνευστί...

Σαν επίλογο σε αυτές τις απόψεις για το πολύ έξυπνο αυτό βιβλίο, θα έκανα ένα σχόλιο αναφορικά με το λαικισμό στην εποχή μας. Τώρα δηλαδή που τον έχουμε φάει με το κουτάλι, τόσο μέσω κοινωνικών δικτύων όσο και παντού τριγύρω μας κοινωνικά και πολιτικά. Ο λαικισμός ίσως πια όπως συστήνεται σε κάθε γενιά και διαφοροποιείται με την πάροδο των ετών, να μοιάζει κάπως σαν το παράδειγμα της disruptive technology. Όσοι εφηύραν τη δεύτερη αγνόησαν την αυτονόμησή της και την ανοικοδόμηση από εκείνη μιας τελείως ξέχωρης από τους δημιουργούς της πραγματικότητα. Έτσι και όσοι εισήγαγαν την έννοια του λαικισμού, αγνόησαν την εξέλιξη του κοινού στο οποίο απευθύνεται και το ενδεχομένως πολυεπίπεδο φιλτράρισμα των πληροφοριών που δέχεται. Αυτό είναι αρκετά αισιόδοξο, όπως και η σκέψη του συγγραφέα ότι αν αναγνωρίσουμε τη σύγκρουση ως δομικό στοιχείο μιας δημοκρατικής πολιτικής, η προοδευτική ιδεολογία πιθανόν να λύσει το γόρδιο δεσμό της.