Fouad Laroui: Το παντελόνι του Ντασουκίν, Εκδόσεις Οκτάνα

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Fouad Laroui, γεννήθηκε στην Ούτζα του Μαρόκου στα σύνορα με την Αλγερία το 1958. Μεγαλωμένος στο Μαρόκο και γαλλοσπουδασμένος, ασχολήθηκε αρχικά με την έρευνα στη χώρα του για αρκετά χρόνια μέχρι να καταλήξει μέσα από μία αρκετά μεγάλη διαδρομή στο Άμστερνταμ και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της πόλης για να διδάξει αραβικό πολιτισμό, γαλλική λογοτεχνία και επιστημολογία. 

Το παντελόνι του Ντασουκίν τυπώθηκε από τις εκδόσεις Οκτάνα εξαιρετικά πρόσφατα, μόλις το Σεπτέμβριο του 2022 και πρόκειται για μία πολύ ποιοτική έκδοση, που με χαρά αγόρασα από την έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο πριν ένα μήνα.

'Στην άγρια μάχη που σε ρίχνει ο κόσμος, μην παίρνεις ποτέ το μέρος του κόσμου"...Αυτήν ακριβώς τη φράση διάβασα στο εξώφυλλο του βιβλίου του Fouad Laroui και αμέσως θέλησα να μάθω περισσότερα για το συγγραφέα αυτό. Ψάχνοντας, βρήκα τον ηλεκτρονικό ιστότοπο "L'Orient Litteraire", με γαλλικά άρθρα και ανάμεσα σε αυτά, μία συνέντευξη του Laroui. Το παντελόνι του Ντασουκίν που αποτελεί μία σειρά διηγημάτων με ανθρωποκεντρική ταυτοτική προσέγγιση, συνιστούν ένα αξιόλογο δείγμα των αντιλήψεων του συγγραφέα που διατυπώθηκαν και στη σχετική συνέντευξή του. 

Δύο κύρια ζητήματα κυριαρχούν στις αναζητήσεις του. Η θέση του σύγχρονου Μαροκινού σε ένα δυτικό περιβάλλον και οι αντιλήψεις των δυτικών για το εξωτικό Μαρόκο, που ωστόσο παραμένουν συχνά στην επιφάνεια των πραγμάτων, αγνοώντας την ιστορική πολυπλοκότητα, ή αντιμετωπίζοντάς την χωρίς το βάθος που της αναλογεί. 

Στα διηγήματα που συναντά ο αναγνώστης στο παντελόνι του Ντασουκίν, αφοπλίζει η λεπτή ειρωνεία του συγγραφέα και οι ήρωες που ενίοτε ομοιάζουν με μακρόστενους αξιοπερίεργους χαρακτήρες animation, ή με περσόνες βγαλμένες κατευθείαν από τα θεατρικά του Μολιέρου. Το παράδοξο με τη γραφή του Fouad Laroui, και αυτό ίσως ως ένα σημείο να συνιστά μια μορφή αναγνωστικής 'προκατάληψης', είναι ότι δε γράφει όπως θα περίμενε κανείς να εκθέτει τις απόψεις του ένας Μαγκρεμπίνος στην καταγωγή συγγραφέας. Οι περισσότεροι συγγραφείς με καταγωγή από τις χώρες του Μαγκρέμπ, ακόμα και αν έχουν μεταναστεύσει για χρόνια σε δυτικές χώρες, αναπτύσσουν μια θεματική σχετική με τη χώρα τους διατηρώντας και ένα ύφος γνώριμο πια στην κουλτούρα των μεσογειακών λαών, που σχετίζεται με ένα ζωηρό συναίσθημα που δε φοβάται να εκτεθεί διάχυτα.

Ο Fouad Laroui, αν και η θεματολογία του αφορά τη χώρα του, ή ακόμα και τη ζωή ενός μετανάστη Μαροκινού σε δυτική χώρα με έντονη αυτοβιογραφική αναφορά, έχει αποκοπεί σχεδόν ολοκληρωτικά από το ύφος γραφής συμπατριωτών του όπως ο Mahi Binebine ή η Alice Zeniter. Παρά το γεγονός ότι εκθέτει τα κακώς κείμενα των προκαταλήψεων των δυτικών απέναντι σε μη δυτικούς, οι οποίοι προσπαθούν να αφομοιωθούν σαν να σβήνουν λίγο λίγο τον εαυτό τους, καθώς και την ευτράπελη πραγματικότητα στη χώρα από την οποία κατάγεται με καυστικό τρόπο, η πρόζα του Fouad Laroui, είναι απολύτως μοντέρνα, πρωτότυπη, καυστική, σατυρική και χιουμοριστική. Ο συγγραφέας συνυφαίνει μέσα από τις αφηγήσεις του δύο κόσμους. Αυτόν του πραγματικού και του φανταστικού και αλλόκοτου. Οι ιστορίες του έχουν συμβολικό χαρακτήρα και συχνά τη ματαιότητα που συναντά κανείς στον Αλμπέρ Καμύ.

Δεν είναι τυχαίος ο διάλογος μιας Γαλλίδας καθηγήτριας φιλοσοφίας με έναν πρώην Μαροκινό μαθητή της, ο οποίος μέσα από μία εμπρηστική στιχομυθία μαζί της, την παρακαλεί επιτακτικά να τον απελευθερώσει από τη γνώση της φιλοσοφίας που έχει ενσταλάξει αμετάκλητα στην ύπαρξή του. Η καθηγήτρια του εξηγεί ότι δεν υπάρχει πισωγύρισμα στη γνώση και τότε εκείνος μέσα από μία φάρσα, αποκαλύπτει ότι και ο ίδιος έχει γίνει στη ζωή του καθηγητής φιλοσοφίας, όμως η καθηγήτριά του δεν τον ρώτησε ποτέ, αφού εξαφανίστηκε από την αίθουσα όπου ξαναβρέθηκαν μετά από χρόνια, ενοχλημένη από τη φάρσα του μαθητή της. Το Μαρόκο κατά την εποχή που ήταν αποικία των Γάλλων, ήρθε σε επαφή με έναν πλουραλισμό γνώσεων και ιδεών γαλλικών. Η αφομοίωση αυτών των ιδεών δημιούργησε μία σύγχρονη ταυτότητα της χώρας, που συχνά δεν ερμηνεύεται σωστά ακόμα και από εκείνους που μεταλαμπάδευσαν σε αυτήν την κουλτούρα τους στο παρελθόν. Η Γαλλίδα καθηγήτρια του διαλόγου θα μπορούσε να συμβολίζει την οπτική της Γαλλίας για το σύγχρονο Μαρόκο, που παραμένει μια εξωτική κατά κύριο λόγο ενατένιση της πραγματικότητάς της. Από την άλλη, ο πρώην Μαροκινός μαθητής και νυν καθηγητής φιλοσοφίας,- στοιχείο που έρχεται στο φως μόνο προς το τέλος του διαλόγου-, είναι η επιτομή του σύγχρονου μη μονοδιάστατου κράτους του Μαρόκου, που οι αναφορές του ξεπερνούν τόσο την παράδοση όσο και τον εκσυγχρονισμό που επήλθε στη χώρα. 

Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε, ότι και στη συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στο L'Orient Litteraire', ο Fouad Laroui, επηρεασμένος αρκετά από τη γραφή του Driss Chraibi, συμφωνεί στη ρήση του τελευταίου, ότι η παράδοση είναι υποκριτική και ο εκσυγχρονισμός παραπλανητικός. Συνοψίζει έτσι μια εντελώς νεοπαγή αντίληψη για τη Μαγκρεμπίνικη παρακαταθήκη συνολικά. Με χιούμορ και οξυδέρκεια, με σισύφειες αναφορές και παράδοξες ιστορίες που όμως καταλήγουν σε ρεαλιστικά χειροπιαστά επιχειρήματα, ο Fouad Laroui είναι αποκαλυπτικός για τις δυνατότητες της λογοτεχνίας...

'Υψώσαμε τα κοίλα φλιτζάνια μας στη μνήμη του Ερνέστ και σ'εκείνη (τη μελλοντική) του Μπουαζά, στη μακροημέρευση και τη ζωτικότητα του όμορφου έθνους μας-και κυρίως, κυρίως, στο τέλειο κενό στο μέσον του, κενό τόσο όμορφο που καμιά φορά νιώθουμε την ανάγκη να σκύψουμε και να του φιλήσουμε τα χέρια-ούτε της βροχής ούτε και του φθινοπώρου δεν είναι τόσο ντελικάτα. κενό τόσο ευνοικό, τόσο βίαιο και τόσο αποτελεσματικό, που χάρη σ'αυτό, και μόνο σ'αυτό, προχωρά το άρμα (του κράτους)- τα γαιδούρια μας είναι καλά δεμένα-και το λάβαρό μας ραπίζει τον άνεμο, περήφανο, αγέρωχο και εντελώς άχρηστο."