Φιόντορ Ντοστογιέφσκη: Το Χωριό Στεπαντσίκοβο, Εκδόσεις Γκοβόστη

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Η κορωνίδα της ρωσικής λογοτεχνίας, ο μετρ της ανθρώπινης ψυχολογίας, καθώς και της περιγραφής του εύρους που μπορεί να λάβει η ανθρώπινη υποκρισία, επέστρεψε το 1859 μετά από δέκα χρόνια εξορίας, με το έργο του 'Το χωριό Στεπαντσίκοβο'. Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό κείμενο, αν δε διακρινόταν για το ντοστογιεφσκικό τρόπο με τον οποίο εκθέτονται οι χαρακτήρες και τη λεπτή ανατομία του ήθους τους, θα νόμιζε κανείς ότι κατατάσσεται σε ένα από τα θεατρικά του Μολιέρου.

Η πρόζα του συγγραφέα στο χωριό Στεπαντσίκοβο είναι άκρως θεατρική και χιουμοριστική, παρά το γεγονός ότι αναφέρεται στην πιο πικρή πλευρά της ανθρώπινης φύσης, την κακία, την υποκρισία και τη χαμέρπεια. Όσο αναπόδραστη είναι η ανθρώπινη μοίρα από τα δεινά της ίδιας της της φύσης, άλλο τόσο αναπόδραστη είναι η συγγραφική πένα του Ντοστογιέφσκη από τη ροπή να τη σχολιάζει.

Τί συμβαίνει όμως στο Χωριό Στεπαντσίκοβο;

Πρόκειται για ένα απομακρυσμένο από τη ρωσική κοσμόπολη χωριό όπου εγκαθίσταται ο ταγματάρχης Ροστάνεβ ο οποίος γίνεται οικοδεσπότης μιας τεράστιας λίστας ανθρώπων, φίλων, υπηρετών και συγγενών, με επικεφαλής τον αδίστακτο Φομά Φόμιτς, ο οποίος μηχανεύεται τις πιο ασύλληπτες ψυχολογικές μεθόδους (σας άλλος Εντουάρντ Μπερνέζ), προκειμένου να εμφανίζεται σαν απόκληρος και κακόμοιρος και να εξασφαλίζει μέσω αυτής του της διαρκούς θυματοποίησης όλο και περισσότερα προνόμια και χρήματα από τον οικοδεσπότη του, μετατρεπόμενος σχεδόν εξολοκλήρου σε επιστάτη του σπιτιού. Πρωτοκαθεδρία σε όλα αυτή τη δραματική παράτα, έχει και η 'μητερούλα΄ του ταγματάρχη, πάντα έτοιμη να λιποθυμήσει ή να δακρύσει, κάθε φορά που νιώθει να θίγεται κάποιο συμφέρον της.

Η αφήγηση προκύπτει μέσα από την εξιστόρηση ενός ανιψιού του ταγματάρχη, ο οποίος ξεκινά να μας μιλάει για το θείο του, έναν καλοκάγαθο άνθρωπο που δε μπορεί να διανοηθεί κανείς, πώς επέτρεψε να γίνει έρμαιο τόσο κακόβουλων ανθρώπων, που λυμαίνονταν την περιουσία του...Μετά από καιρό, ο ανιψιός φτάνει ξανά στο χωριό Στεπαντσίκοβο και αναρωτιέται έχοντας υπόψη του την εξέλιξη όλων των προηγούμενων προσκεκλημένων του θείου του, τί να έχει άραγε απογίνει εκείνος ο καλόκαρδος ταγματάρχης...

''...Στο Στεπαντσίκοβο όλοι την αγαπάνε, μάλιστα ψιθυρίζεται ότι ο κ. Μπαχτσέγιεβ τη γλυκοκοιτάει. Πολύ θα'θελε να της κάνει πρόταση αλλά τρέμει μη φάει πάλι τη χυλόπιτα. Για τον κ. Μπαχτσέγιεφ ελπίζω πως θα τα πούμε με πιο πολλές λεπτομέρειες κάπου αλλού.

Έτσι μου φαίνεται τα είπαμε για όλους...Ξεχάσαμε, όμως τον Γαβρίλα. Αυτός γέρασε τώρα πάρα πολύ και ξέχασε ολωσδιόλου τα γαλλικά.

Ο Φαλαλέι είναι ένας στυλάτος αμαξάς και ο φουκαράς ο Βιντοπλιάσοβ είναι από καιρό σε ένα άσυλο και μπορεί να'ναι και πεθαμένος. Λέω γρήγορα να κάνω ένα ταξιδάκι στο Στεπαντσίκοβο και δε θα ξεχάσω να ρωτήσω για αυτόν το θείο.''

Διαβάζοντας τόσο Το Χωριό Στεπαντσίκοβο όσο και τον Κροκόδειλο του Ντοστογιέφσκυ, συνειδητοποιούμε ότι ο συγγραφέας έχει ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό, που ερμηνεύει τους λόγους για τους οποίους κατάφερε να αποτυπώσει με τόση ακρίβεια και λογοτεχνική δεξιοτεχνία απαράμιλλη τα κλασικά και αξεπέραστα αριστουργήματα ''Αδελφοί Καραμαζόφ'' και ''Έγκλημα και Τιμωρία'' που είναι και το αγαπημένο μου. Διέθετε χιούμορ. Μόνο ένας άνθρωπος που έχει βασανιστεί τόσο πολύ όσο ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκυ, έχει βιώσει την ανθρώπινη υποκρισία σαν κοφτερή λεπίδα πάνω του, αλλά δε χάνει την ικανότητα να διακρίνει μέσα στο τραγικό και την ύπαρξη του γελοίου, μπορεί να χαρακτηριστεί ο μέγιστος όλων των κλασικών.