Etel Adnan: Τζενίν, Εκδόσεις Άγρα
από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου
Η Etel Adnan γεννήθηκε το 1925 στο Λίβανο από μητέρα Ελληνίδα από τη Σμύρνη και πατέρα υψηλόβαθμο Οθωμανό αξιωματούχο από τη Δαμασκό. Σπούδασε στη Γαλλία και τις ΗΠΑ ενώ εξαιτίας της συμμετοχής της στο κίνημα των ποιητών ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, έγινε σύμφωνα με τα δικά της λόγια "Αμερικανίδα ποιήτρια''. Άφησε την τελευταία της πνοή το 2021.
Το έργο της 'Τζενίν', από την ομώνυμη πόλη στα παλαιστινιακά εδάφη, είναι ένα ποίημα που έχει αποδοθεί σε πεζό λόγο και κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Άγρα. Η Τζενίν βρίσκεται στη Δυτική Όχθη και είναι η πλέον εμβληματική πόλη της Παλαιστινιακής Αντίστασης. Από την εποχή ίδρυσης του Ισραήλ οι Παλαιστίνιοι της περιοχής εκδιώχθηκαν άγρια και βίαια. Το 2002 έλαβε χώρα η μάχη της Τζενίν, μετά την αποτυχία των συμφωνιών του Όσλο, στο πλαίσιο της δεύτερης Παλαιστινιακής Ιντιφάντα. Η σύγκρουση ήταν άνιση. Ο Γιάσερ Αραφάτ πρώην ιστορικός ηγέτης της Φατάχ εξίσωσε τη μάχη της Τζενίν με τη μάχη του Στάλινγκραντ. Προς τιμήν των αναρίθμητων νεκρών, υψώθηκε στη Τζενίν παλαιστινιακό μνημείο των νεκρών μαχητών. Σήμερα η Τζενίν, η οποία από το καλοκαίρι του 2023 έγινε πάλι θέατρο συγκρούσεων με τη μαζική εισβολή του ισραηλινού στρατού, είναι η πόλη που φιλοξενεί μια πολυπληθή νέα γενιά με μοναδική παρακαταθήκη τη διαχρονική αντίσταση κατά του καθεστώτος του ισραηλινού απαρτχάιντ. Η νέα αυτή γενιά δεν πιστεύει σε τίποτα και δεν έχει μέλλον. Θα μπορούσε να την περιγράφει ο Τουργκένιεφ ως τη μηδενιστική νεότερη γενιά στο αριστούργημά του 'Πατέρες και Γιοι'. Έπειτα από τις επιθέσεις που δέχθηκε η πόλη μετά την επίθεση της Χαμάς στο Νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, το μνημείο μάχης του 2002 καταστράφηκε. Η Etel Adnan έγραψε το σπαρακτικό ποίημά της το 2002.
Το ποίημα της Adnan, είναι ένα σπαραξικάρδιο κείμενο που έχει αποδοθεί σε πεζό λόγο και που η ποιητική του πρόζα υπερισχύει κάθε στιγμή. Δίνει την αίσθηση ενός οδοιπορικού μέσα στον κουρνιαχτό της φρίκης. Διαμελισμένα σώματα, αίμα, ωμή βία, πτώματα μικρών παιδιών και ένας ήλιος που δεν ξέρει αν πρέπει να φέγγει ή να σβήσει, μία νύχτα που δε γνωρίζει αν πρέπει να δώσει τη σκυτάλη στο φως που ανελέητα λάμπει πάνω στο θάνατο...
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στο καλλιγραφικό έργο του Rachid Koraichi, που κοσμεί τις σελίδες του βιβλίου της Etel Adnan. Ψάχνοντας για τον Rachid Koraichi, τον Αλγερινό γλύπτη και κεραμικό του οποίου τα έργα ενσωματώνουν την καλλιγραφία ως γραφικό στοιχείο, ανακάλυψα αναρίθμητες ιστοσελίδες που φιλοξενούν και προβάλλουν τη δουλειά του. Τα μοτίβα του αντλούν έμπνευση από σύμβολα και γλώσσες της αραβικής και αφρικανικής παράδοσης. Η ένθεση των καλλιγραφημάτων του Koraichi στις σελίδες του βιβλίου της συγγραφέα, δημιουργεί ένα αρμονικό οδοιπορικό μέσα στη δυστοπία της θλίψης.
...''Η θεμελιώδης λειτουργία της επιβίωσης δικαιολογεί διαρκώς το θάνατο. Γι'αυτό και η Φύση μας έχει εγκαταλείψει. Το κάλλος της είναι απρόσιτο. Τα λόγια μας είναι ένα χλωμό απείκασμα της αλήθειας της. Αποξενωθήκαμε απο αυτό που ήταν κάποτε η καθημερινότητά μας. Είναι αλήθεια ότι ζήσαμε μια παιδική ηλικία υπεράφθονης διαύγειας. Τί απέγινε εκείνο το παρελθόν; Οι φονιάδες δε σταματούν στη σάρκα. Στοχεύουν το αόρατο, που ήταν άλλοτε η δική μας ευτυχία. Στο μεταξύ το σύμπαν γερνάει, δισεκατομμύρια χρόνια έχουν ήδη παρέλθει και τ'αστέρια παλεύουν για τη ζωή τους. Δεν αρκεί να αστράφτεις για να μην πεθάνεις. Ξέρω πως η ύλη δεν έχει μάτια, μήτε σβησμένη αναπνοή. Και κάτω από τους τάφους υπάρχει χώμα δροσερό. Είδαμε χαλιά υφασμένα με χρώματα φυτικά κι ένα είχε το χρώμα της ώχρας του προσώπου ενός εκ των δολοφόνων της Τζενίν. Μην ανησυχείτε, δε θα χρειαστεί να αντικρίσετε μήτε το χαλί μήτε το κουφάρι. Εν τω μεταξύ, κι ενώ οι στρατιώτες του εχθρού επιχειρούν στο σκοτάδι, το σύμπαν γερνούσε. Μαζί με εμάς. Όπως εμείς. Την ώρα όμως του τελικού μας αφανισμού θα παρασύρουμε τον ίδιο το Θεό στο χαμό του...''