Ernst Cassirer Martin Heidegger: Η διαμάχη στο Νταβός, μετάφραση-επίμετρο Χρήστος Μαρσέλλος, εκδόσεις έρμα

2022-05-24

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Το βιβλίο αυτό, που αναφέρεται στη φιλοσοφική διαμάχη στο Νταβός η οποία έλαβε χώρα το 1929, ανάμεσα στους δύο εμβληματικότερους (από την άποψη του αντίκτυπου της φιλοσοφικής θεωρίας τους) φιλοσόφους του 20ού αιώνα, ίσως να φαίνεται ότι θα ενδιέφερε αποκλειστικά όσους ασχολούνται ή ασχολήθηκαν με πολιτική φιλοσοφία, όμως αυτό δεν είναι αλήθεια.Ισχύει ότι ως έναν βαθμό, η εξοικείωση με έννοιες που αφορούν βασικά ρεύματα του φιλοσοφικού διαλόγου που προηγήθηκε τις περασμένες δεκαετίες, θα ήταν χρήσιμη. Ωστόσο, η διαμάχη στο Νταβός ανάμεσα στον Ernst Cassirer και το Martin Heidegger, που είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατί προσδιορίζει την ιδεολογική ταυτότητα των προβλημάτων που απασχόλησαν τις γενιές εκείνες, αλλά και όλες τις επόμενες, αξίζει να διαβαστεί ακόμα και αν αρχικά δυσκολεύει, ακόμα και αν χρειαστεί πριν τη μελέτη αυτή η εξοικείωση με συγκεκριμένα φιλοσοφικά ρεύματα, ακριβώς γιατί αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ζυμώθηκε ιδεολογικά η κατοπινή πολιτική και κοινωνική κουλτούρα της Ευρώπης, αλλά και των Η.Π.Α.

Δεν είναι απαραίτητο να σταθώ σε λεπτομέρειες, αναλύοντας διεξοδικά τα επιχειρήματα που αναπτύσσονται στο έργο αυτό που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έρμα, με αφορμή τη στοχαστική τοποθέτηση των Heidegger και Cassirer, ως προς τον ιδεαλισμό του Κάντ, επί του οποίου αποφαίνονται, αξίζει όμως να αναφέρω επιγραμματικά, κάποια σημεία που φωτίζουν το πολιτικό διακύβευμα της εποχής, και που παραδόξως αποδεικνύουν ότι το στίγμα των εποχών εκείνων έχει μείνει ανεξίτηλο μέχρι σήμερα. Ο Cassirer, όσον αφορά την τοποθέτησή του αναφορικά με το επιχείρημα του Κάντ (που έμεινε γνωστός για την κριτική του καθαρού λόγου), εντάσσεται σε ένα ρεύμα που έμεινε γνωστό ως νεοκαντιανισμός, και ουσιαστικά απέρριπτε το γεγονός ότι η γνώση συνιστά το εξορισμού θεμέλιο της φιλοσοφίας. Ο Heidegger, ανήκει και εκπροσωπεί το φιλοσοφικό ρεύμα της φαινομενολογίας, σύμφωνα με το οποίο μελετάται η βιωματική εμπειρία που αποκομίζει ο άνθρωπος από τα φαινόμενα ή πράγματα με τα οποία έρχεται σε επαφή και μόνο. Εκ πρώτης όψεως, οι σχολές που εκπροσωπούν δε φαίνεται να έχουν κάποια βάση επί της οποίας θα μπορούσε να προκύψει διαφωνία, δεδομένου ότι το ζητούμενο είναι διαφορετικό στις δύο περιπτώσεις. Ωστόσο, εκείνο που έγινε φανερό μέσα από το στοχασμό τους αναφορικά με το επιχείρημα του Κάντ, ήταν η κατεύθυνση πάνω στην οποία ερμηνευόταν η πραγματικότητα της εποχής του μεσοπολέμου, μία κατεύθυνση εντός της οποίας σχηματοποιήθηκε η φιλοσοφική σκέψη στοχαστών και διανοητών της εποχής, αλλά και κατοπινών, στους οποίους αναφερόμαστε και σήμερα ως ορόσημα της λογοτεχνίας και ως κλασική παρακαταθήκη. Υπαρξιστές όπως ο Sartre, ο Kafka και ο Camus, αντανακλούν αναπόφευκτα την ταυτότητα του φιλοσοφικού πολιτισμού, εντός του οποίου γαλουχήθηκαν και αποτελούν κατά κάποιο τρόπο τη διάχυση των ιδεολογικών ρευμάτων που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική θεωρία. Και αυτό έχει πραγματικά τεράστιο ενδιαφέρον. 

Σύμφωνα με τον Cassirer, που έμεινε γνωστός από τη φιλοσοφία των συμβολικών μορφών, ο κόσμος και η ανθρώπινη ύπαρξη, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προϊόν πολυποίκιλων μύθων, που παίρνουν τη μορφή συμβόλων μέσα από τα οποία νοηματοδοτείται το αφήγημα των ανθρώπων κάθε φορά. Με άλλα λόγια, απορρίπτει την αριστοτελική θεωρία σύμφωνα με την οποία ο ρασιοναλισμός κυριαρχεί στον άνθρωπο. Ενώ αποδίδει την ιδιότητα του απείρου στην πνευματική σφαίρα του ανθρώπου. Κι αυτό ενέχει μία μορφή αισιοδοξίας. Από την άλλη ο Heidegger, θεωρεί την ανθρώπινη ύπαρξη πεπερασμένη, εμμένοντας στην πρωταρχικότητα της βιωμένης εμπειρίας ως αναγκαίας αφετηρίας για την ηθική ή τη μεταφυσική. Κάποτε ο υπαρξιστής Sartre, είχε πει ότι δεν υπάρχει δικαιολογία για την ύπαρξη αν όλες οι αξίες μπορούν να αμφισβητηθούν. Και για τους υπαρξιστές, όλες οι αξίες μπορούν να αμφισβητηθούν. Συνεπώς, η σκέψη του Heidegger είναι βαθιά απαισιόδοξη. 

Το διακύβευμα που τελικά αποτυπώθηκε μέσα από τη φιλοσοφική "κόντρα" των δύο κορυφαίων διανοητών της εποχής, είναι εάν το γεγονός ότι η ανθρωπότητα κατάφερε να "υποτάξει" τη συμπαντική ασάφεια και να την ελέγξει μέσα από την ορθολογική σκέψη, συνιστά επίτευγμα ή οπισθοδρόμηση. Για το Heidegger, η πραγμάτωση αυτή κρίνεται ως ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον ίδιο τον άνθρωπο και τη σχέση του με ό,τι τον περιβάλλει. Τελικά το ερώτημα που υποβόσκει κάτω από τις ιδεολογικές αψιμαχίες τους, είναι εάν η προηγμένη ορθολογική κριτική σκέψη συνιστά το κορυφαίο επίτευγμα ή βαθιά αλλοτρίωση. Η μηδενιστική οπτική ανήκει προφανώς στο Heidegger και όχι στον Cassirer. Τα ερωτήματα αυτά παραμένουν έως σήμερα εξαιρετικά επίκαιρα και βαθιά πολιτικά, και αυτό είναι το πιο συγκλονιστικό, μελετώντας κανείς τη φιλοσοφική συζήτηση της εποχής εκείνης. Ομολογώ ότι διαβάζοντας Heidegger πάντα θα είμαι προκατειλημμένη απέναντι σε αυτόν τον υμνητή του ναζισμού, που δε γίνεται παρά να τον αντιμετωπίζεις ως πηγή κακού και δεινών. Την περίοδο που έλαβε έδρα στο πανεπιστήμιο, έχασε τη δική του ο εβραικής καταγωγής Cassirer, ως αποτέλεσμα κάποιου numerus clausus της εποχής, που είχε ως στόχο τη μείωση των υψηλών πανεπιστημιακών θέσεων σε εβραίους. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο υπαρξισμός του 20ού αιώνα διαμορφώνεται μέσα από το διανοητικό πρόταγμα του Heidegger, είναι αδύνατο να μην αναφερθεί. Οι ερμηνείες του υπαρξιακού θεωρήματος σχεδόν αυτοπολλαπλασιάζονται, και η διαμάχη στο Νταβός του 1929, παραμένει επίκαιρη και προκαλεί να διαβαστεί...#Η Διαμάχη στο Νταβός#Ernst Cassirer και Martin Heidegger#Εκδόσεις Έρμα 

Υλοποιήθηκε από τη Webnode
Δημιουργήστε δωρεάν ιστοσελίδα!