Djaili Amadou Amal: Les Impatientes, Editions J'AI LU

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Η Djaili Amadou Amal, είναι μια εκρηκτική συγγραφέας από το Καμερούν, που προσεγγίζει με το λιτό τρόπο γραφής που αγαπώ ιδιαίτερα,  ανθρώπινες συγκυρίες που προκαλούν έντονα συναισθήματα χωρίς φανφάρες και περαιτέρω δραματοποίηση, καταστάσεων εξ ορισμού συγκλονιστικών.

Γεννημένη το 1975 και καταγόμενη από τη φυλή Φουλάνι, με το βιβλίο της Les Impatientes, το οποίο δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά, κατέκτησε το γαλλικό κοινό και συστήθηκε με αυτό στη Γαλλία, κερδίζοντας εντελώς άξια το βραβείο Goncourt μαθητών λυκείου για το έτος 2020.

Ποιές είναι όμως οι ανυπόμονες (Les Impatientes); Και γιατί μέσα από τις τρεις εκπληκτικά δοσμένες στους αναγνώστες προσωπικές μαρτυρίες τριών γυναικών, της Ramla, της Safira και της Hindou, ακούμε να επαναλαμβάνεται τόσο συχνά και επιβλητικά σαν μόνιμη επωδός όλων των γεγονότων που περιγράφει η συγγραφέας, η λέξη "Munyal" που σημαίνει Υπομονή...; Η λέξη αυτή καλύπτει σαν την έρημο που εξοστρακίζει τις οάσεις στον απειροελάχιστο χώρο που τους αντιστοιχεί, τις φωνές, τις επιθυμίες, τους φόβους, τα βασανιστήρια τριών γυναικών, που μέσα από τους καταναγκαστικούς γάμους που λαμβάνουν χώρα στο Καμερούν και μέσα από την πολυγαμία ως μοντέλο συμβίωσης, πνίγουν όλα τους τα συναισθήματα πίσω από το πέπλο μιας ακόμα προσπάθειας για υπομονή "Munyal". 

Συναντούμε συχνά μέσα από τις τρεις ξεχωριστές αφηγήσεις την ακόλουθη πρόταση: "Patience mes filles! Munyal!Telle est la seule valeur du mariage et de la vie" που σημαίνει...Υπομονή κορίτσια μου! Munyal (υπομονή) αυτή είναι η μόνη αξία του γάμου και της ζωής.

Η Ramla, μια τελειόφοιτη του σχολείου, πανέξυπνη και με λαχτάρα για μόρφωση πανεπιστημιακή, εκλιπαρεί να μη γίνει αυτός ο γάμος για τον οποίο την προορίζουν, την ώρα που λαμβάνει χώρα το τελετουργικό βαφής των άκρων της με διάφορα σχέδια henna. Η 35χρονη Safira είναι ήδη παντρεμένη και περιγράφει από την πλευρά της τη δυσκολία της αναμονής των γάμων της 17χρονης Ramla με τον 50χρονο σύζυγό της. Η Hindou, εξαναγκάζεται να παντρευτεί τον ξάδερφό της που η πατριαρχική κοινωνία του Καμερούν, προσπαθεί να καλύψει μέσα από ένα γάμο τον άθλιο χαρακτήρα του, καταδικάζοντας σε αργό θάνατο μια μη έχουσα άλλη εναλλακτική λύση κοπέλα. Η Hindou, θα δεχτεί αμέτρητα χτυπήματα από το σύζυγό της, όμως όπου και αν στραφεί για υποστήριξη πάντα εκείνη θα φταίει...

Αξίζει οι ίδιοι οι αναγνώστες να ανακαλύψουν τις προσπάθειες των τριών γυναικών να ξεφύγουν από την καταδίκη της μοίρας τους, τα όρια αναζήτησης της ελευθερίας και το αν τελικά τα καταφέρνουν.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Djaili Amadou Amal, που είναι ακτιβίστρια φεμινίστρια, με σοβαρό έργο για τις γυναίκες στην Αφρική, περιγράφεται από το γαλλικό τύπο συχνά ως "η φωνή εκείνων που δεν έχουν φωνή". 

Υπάρχει ένα στοιχείο, που κατά τη διάρκεια της αφήγησης μου προκάλεσε σχεδόν ανατριχίλα, πέρα από το γεγονός ότι η συγγραφέας φέρνει τη φωνή των τριών ηρωίδων της στα αυτιά των αναγνωστών, με εκείνο το επαναλαμβανόμενο μοτίβο επίκλησης για ακόμα λίγη υπομονή "Munyal", ως συνταγή επιβίωσης των φυλακισμένων στους γάμους τους γυναικών. Πρόκειται για την αναπόφευκτη σκέψη, του πόσο η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται μέσα στο έργο της, από την πλευρά της οικογένειας των θυμάτων των εξαναγκαστικών γάμων, εξακολουθεί να υφίσταται έστω και μέσα από κατάλοιπα του λόγου σε σύγχρονες κοινωνίες. 

Πέρα από ένα αιχμηρό κοινωνικό σχόλιο για την πατριαρχία, το βιβλίο της Djaili Amadou Amal, είναι το πρώτο που φέρνει στο φως μέσα από τρεις αφοπλιστικά αληθείς ιστορίες και μοναδικής δεξιοτεχνίας, περιγραφή και κλιμάκωση των συναισθημάτων των ηρωίδων, τη θέση των γυναικών στη ζώνη του Σάχελ. Εκείνη τη λωρίδα γης που διαχωρίζει την έρημο Σαχάρα από τη σαβάνα. Εκείνη τη ζώνη γης, που θα μπορούσε να αποκληθεί μια πυριτιδαποθήκη όπλων και ανθρώπινου δουλεμπορίου. Σαν η επιβίωση και η ελπίδα οποιασδήποτε απόλαυσης στη ζωή αυτή, να είναι αποκλειστικό προνόμιο των αντρών, σαν οι νόρμες αυτού του μοντέλου υποτέλειας - υπεροχής, να ορίστηκαν ενώ οι γυναίκες απουσίαζαν κατά τη 'θέσπισή' του.

Πόσο δεδομένες θεωρούμε τις ζωές μας; Η συγγραφέας μας υπενθυμίζει ότι ο τόπος που γεννιόμαστε είναι καθαρά θέμα τύχης, όταν την ίδια στιγμή που γεμίζει τις σελίδες του κορυφαίου της μυθιστορήματος, γυναίκες με φιλοδοξίες και ικανότητες  αντίστοιχες με αυτές γυναικών άλλων κρατών, δε θα καταφέρουν ποτέ να ξεφύγουν από τον αργό θάνατο μιας ζωής καταδικασμένης στην υποδούλωση.

Απόλαυσα τη συνέντευξη της Djaili Amadou Amal, στο κανάλι France 24, που δεν επιθυμεί να αποκρύψει καμία πτυχή της σκληρής αλήθειας. 

Η καταδίκη στη σιωπή, ενθαρρύνεται και μέσα από ειδικά φτιαγμένες παροιμίες, που ενισχύουν την ιδεολογία της υποταγής, μέσα από έναν οικογενειακό περίγυρο που και ο ίδιος με τη σειρά του είχε υπονομεύσει τα δικά του όνειρα με τον ίδιο τρόπο. Πολύ απλά, γιατί οποιαδήποτε απόκλιση από το έθιμο και τη συνήθεια, απλά δε μπορεί να γίνει ανεκτή. Σύμφωνα με μία αφρικάνικη παροιμία χωρών που βρίσκονται στη ζώνη του Σάχελ "au bout de la patience il y a le ciel" (μετά την υπομονή υπάρχει ο γαλάζιος ουρανός), οι γυναίκες και μόνο καλούνται να υπομένουν τα πάντα, την ίδια στιγμή που φταίνε και για οποιαδήποτε αναποδιά. 

Τελικά υπάρχει ο μπλε ουρανός μετά την υπομονή, που υποσχέθηκε η παροιμία; Άξιζε να αφιερωθούν ανθρώπινες ψυχές για να την υπηρετήσουν; Η απάντηση στο Les Impatientes.