Didier Fassin: Θάνατος ενός ταξιδιώτη, Εκδόσεις Πόλις

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Didier Fassin, διδάκτορας ιατρικής και κοινωνιολόγος, είναι σήμερα καθηγητής κοινωνικών επιστημών στο Institute for Advanced Study στο Princeton, ενώ από το 2022, είναι καθηγητής στην τακτική έδρα "Ηθικά προβλήματα και πολιτικά διακυβεύματα'' του College de France. Μία επιτροπή που συγκροτήθηκε από την αδελφή ενός θύματος ανθρωποκτονίας, έρχεται σε επαφή με τον καθηγητή, και ζητά τη συνδρομή του. Η ενασχόληση του Didier Fassin, με την υπόθεση, θα μετατραπεί σε βιβλίο, το βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας...

Πρόκειται για την εξιστόρηση των γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο ενός 'ταξιδιώτη'...

Ποιοί είναι όμως οι 'ταξιδιώτες';

Οι Ρομά στη Γαλλία, αυτοαποκαλούνται 'κοινότητα του ταξιδιού'. Ο Άντζελο καταζητείται από τις αστυνομικές αρχές, ενώ όταν εντοπίζεται στο οικογενειακό αγρόκτημα, σκοτώνεται από μια επίλεκτη και βαριά οπλισμένη μονάδα της αστυνομίας. Οι μαρτυρίες που ακολουθούν αναφορικά με το θάνατο του νεαρού 'ταξιδιώτη', διαφέρουν. Οι εισαγγελικές αρχές καταλήγουν στην έκδοση απαλλακτικού βουλεύματος, γεγονός που συνεπάγεται την απουσία δίκης για τους αστυνομικούς που πραγματοποίησαν τη θανάσιμη βολή.

Η ιστορία μοιάζει επίκαιρη και θυμίζει παρόμοια περιστατικά σε διάφορες χώρες. Ο Didier Fassin, αφήνει να ακουστούν όλες οι φωνές, όλες οι μαρτυρίες, οι αντικρουόμενες τοποθετήσεις. Η πιο ενδιαφέρουσα οπτική του βιβλίου αυτού, είναι ακριβώς αυτή. Ότι αντιμετωπίζει τις διαφορετικές μαρτυρίες, με την ίδια στάση. Τις αφήνει απλώς να ακουστούν! Δίνει βήμα και σε φωνές που δε λήφθηκαν καν υπόψη, άρα ενισχύει τον πλουραλισμό των τοποθετήσεων. 

Αν επιτυγχάνει κάτι μέσα από όλη αυτή την προσέγγιση ο Didier Fassin  είναι να αναδείξει του καταπιεστικούς κρατικούς μηχανισμούς και τη φόρμα μέσα από την οποία λειτουργούν και αναπαράγονται μέσα στα χρόνια. Αναδεικνύει τα κοινωνικά στερεότυπα, πίσω από τα οποία οχυρώνεται η διαμόρφωση πολύ συγκεκριμένων επιχειρημάτων, που μαθαίνουμε να γίνονται 'αποδεκτά', ακριβώς επειδή τα δεχόμαστε άκριτα. Ωστόσο, ο συγγραφέας δεν καθαγιάζει την 'κοινότητα του ταξιδιού', και για αυτόν το  λόγο, είναι και πιο ενδιαφέρουσα αλλά και πιο αξιόπιστη η προσέγγισή του. Τις περισσότερες φορές που λαμβάνουν χώρα παρόμοια περιστατικά, η προσπάθεια ανάδειξης των στερεοτύπων που καταδικάζουν μια μερίδα ανθρώπων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, καταλήγει να ηρωοποιεί τους ανθρώπους αυτούς, ή κατά κάποιο τρόπο να τους 'απομονώνει' από αρνητικά στοιχεία, που δε θα 'βοηθούσαν' να διαφανεί η εγκληματική συνθήκη των κοινωνικών στερεοτύπων...

Ο Didier Fassin,  δεν καθαγιάζει, δεν 'ξεπλένει'  την εικόνα κανενός. Με αποτέλεσμα η παρουσίαση των διαφορετικών μαρτυριών με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή, να είναι και πιο αληθοφανής, αλλά και να κινητοποιεί τη διαδικασία της σκέψης και του κριτικού στοχασμού, για όσα κατά καιρούς έχουμε ακούσει σαν 'επίσημες απόψεις', γύρω από παρόμοια περιστατικά.

Οι έννοιες της αλήθειας και του ψεύδους, γίνονται έτσι πολύ σχετικές. Ο συγγραφέας με το έργο αυτό, αφήνοντας να ακουστούν όλες οι μαρτυρίες στον ίδιο βαθμό, επιστρέφει στην 'κοινότητα του ταξιδιού', ένα μέρος από αυτό που τους στέρησε η κοινωνία. Ένα μέρος της αξιοπρέπειάς τους.

''Βγαίνει από το τροχόσπιτο που μόλις ερεύνησε μόνος του. Χωρίς αποτέλεσμα, όπως και στα δύο προηγούμενα που έλεγξε. Στην αυλή, τρεις άντρες και δύο γυναίκες που συνέλαβαν οι συνάδελφοί του και τους φυλάνε υπό την απειλή όπλου. Οι άντρες είναι ξαπλωμένοι καταγής και φορούν χειροπέδες. Οι γυναίκες πάλι, είναι στα γόνατα, χωρίς δεσμά. Αγριάνθρωποι όλοι τους. Γκρινιάζουν, παραπονιούνται, βρίζουν. Στρέφοντας το κεφάλι, ο υπαξιωματικός βλέπει δύο συναδέλφους του να μπαίνουν σε μια αποθήκη κολλητά στο κεντρικό κτίσμα της αγροικίας. Φωνάζουν ότι βρήκαν το στόχο.''