Annie Ernaux: Τα Χρόνια, Εκδόσεις Μεταίχμιο

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Για την Annie Ernaux έχω ξαναγράψει, όταν σχολίαζα το έργο της 'Ο τόπος', με αφορμή το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2022. Στο βιβλίο εκείνο, η Ernaux αναφερόταν εκτενώς στη σχέση με τον πατέρα της, σε όλα εκείνα που στάθηκαν ικανά να 'χωρίσουν' το δρόμο της νεαρής συγγραφέα από το μικροαστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε, ώστε να μετεξελιχθεί σε μεσοαστή καθηγήτρια. Να ενταχθεί δηλαδή, στη ζωή εκείνη, από την οποία ο πατέρας της ένιωθε διαχρονικά να αποκλείεται, και φιλοδοξούσε με κάθε τρόπο να καταφέρει η κόρη του να ενταχθεί σε αυτή.

Στα Χρόνια, η συγγραφέας πραγματοποιεί ένα ταξίδι στο χρόνο, στη βιωμένη εμπειρία των δεκαετιών που προηγήθηκαν, στον ευρωπαϊκό χώρο. Δημιουργεί έτσι ένα νέο είδος αυτοβιογραφίας, στο οποίο η αφηγήτρια ουδετεροποιείται, φωτίζει με τον ιστορικό της φακό τα γεγονότα, από τα παρασκήνια, δίνοντας τη σκυτάλη στον αληθινό πρωταγωνιστή, τα χρόνια που περνούν...

Η Annie Ernaux, καταφέρνει έτσι την προσωπική της εμπειρία να τη μετατρέψει σε συλλογική. Όλοι έχουμε αντίληψη της ευρωπαϊκής ιστορικής παρακαταθήκης, οπότε είναι εύκολο να ταυτιστούμε με αρκετές από τις περιγραφές της συγγραφέα. Με άλλα λόγια, το "autobiographie impersonnelle'', γίνεται ένα είδος συλλογικής αυτοβιογραφίας, με ουδέτερο αφηγητή τον ίδιο το χρόνο και τις αλλαγές που επιφέρει. 

Ξεκινώντας από τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο και φτάνοντας μέχρι σήμερα, η συγγραφέας παραθέτει σε μια εντελώς πρωτότυπη φόρμα και μέσω μιας πολύ λόγιας γαλλικής γραφής (δοσμένης με απλό ωστόσο τρόπο), τις αλλαγές των οποίων υπήρξε μάρτυρας η γηραιά ήπειρος. Τα πρώτα δύσκολα χρόνια μετά τον πόλεμο, την αποικιακή πολιτική της Γαλλίας, το Μάη του '68, τα προάστια, το σοσιαλισμό και τη διάψευσή του, τα 200 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση, την αντισύλληψη, την άμβλωση, το γάμο, τον έρωτα, την εργατική και αγροτική ζωή των παππούδων της που άφησε πίσω. 

Πρόκειται για έναν σαρωτικό απολογισμό ζωής, ένα πέρασμα μέσα στο χρόνο, με ιστορικά χρονικά ορόσημα τοποθετημένα σε απόλυτη συνάρτηση με τις κοινωνικές μεταβολές που προκάλεσαν, έτσι ώστε η Annie Ernaux, να παρασύρει τελικά τους αναγνώστες σε έναν παράλληλο με το δικό της εσωτερικό διάλογο. 

''...H δουλειά η προσπάθεια και η θέληση ήταν τα κριτήρια για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς. Την ημέρα των βραβείων μας δώριζαν βιβλία που εκθείαζαν τον ηρωισμό πρωτοπόρων της αεροπορίας, στρατηγών και αποικιοκρατών, όπως οι Μερμόζ, Λεκλέρκ, Ντε Λατρ ντε Τασινί, Λιοτέ. Ποτέ δε λησμονούσαν βέβαια και την ανδρεία της καθημερινής ζωής, έπρεπε να θαυμάζουμε τον πατέρα, 'αυτόν τον ριψοκίνδυνο ήρωα των μοντέρνων καιρών' (Πεγκί), 'την ταπεινή ζωή με την πληκτική και αδιάφορη δουλειά' (Βερλέν), να σχολιάζουμε ρήσεις των Ζορζ Ντιαμέλ και Σεντ-Εξιπερί, 'το δίδαγμα σθένους των ηρώων του Κορνέιγ', να δείχνουμε έμπρακτα 'πως η αγάπη για την οικογένεια οδηγεί στην αγάπη για την πατρίδα' και ότι 'η εργασία μας απαλλάσσει από τρία μεγάλα δεινά, την πλήξη, τη φαυλότητα και τη χρεία' (Βολταίορς). Διαβάζαμε τα Vaillant και Ames vaillantes...''