Alia Trabucco Zeran: Το Όνομά Μου Είναι Εστέλα, Εκδόσεις Gutenberg

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Η Alia Trabucco Zeran θα μπορούσε να είναι η Claudia Pinieiro των εκδόσεων Gutenberg. Η Χιλιανή εκδοχή της Αργεντίνας μαίτρ του κοινωνικού νουάρ μυθιστορήματος. Οι συσχετισμοί είναι πολλαπλοί τόσο σε επίπεδο κοινωνικού σχολίου, όσο και στο θριλερικό ύφος της γραφής με ένταση που κλιμακώνεται σταδιακά, κρατώντας τους αναγνώστες σε διαρκή εγρήγορση.

Αν το σκεφτεί κανείς, όλοι οι συγγραφείς με καταγωγή από τη Λατινική Αμερική, αδυνατούν να αποφύγουν στα έργα τους την κοινωνική κριτική που αφορά σε ζητήματα δομικής βίας και του φαινομένου ''machismo''. Είναι πρόσφατες οι μνήμες ελάχιστα χρόνια πριν, από τις σοκαριστικά βίαιες περιγραφές στα έργα της Fernanda Melchor.

Η Alia Trabucco Zeran, με καταγωγή από τη Χιλή, μας καθηλώνει με ένα αφήγημα βαθιά ταξικό από την πρώτη ως την τελευταία πρόταση. Η ταξική πάλη, είναι το αναπόδραστο φόντο καθ'όλη τη διάρκεια της αφήγησής της. Στο βιβλίο ''Το όνομά μου είναι Εστέλα'', ο οικονομικά αδύναμος είναι πάντα φταίχτης. Παγιδευμένη μέσα σε έναν βούρκο όπου τα πόδια έχουν κολλήσει και αδυνατούν να κινηθούν, μοιάζει να προχωρά η ζωή της Εστέλα, που η μοίρα της ήταν από τα γεννοφάσκια της προδιαγεγραμμένη. Η ίδια η μητέρα της, της έλεγε συχνά να μην αντιστέκεται στη μοίρα που την περιμένει. Μόνο μπελάδες θα της φέρει η παράνοια να ελπίζει ότι κάποτε θα αποδράσει...

Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος, απο το γεγονός του θανάτου της μικρής κόρης των πλούσιων ιδιοκτητών του σπιτιού όπου εργάζεται η Εστέλα. Δε θα μάθουμε ποτέ τα ακριβή αίτια του θανάτου της, παρά μόνο στο τέλος. Η συγγραφέας, επιδιώκει μέσα από την περιγραφή φαινομενικά επουσιωδών λεπτομερειών, να μας στρέψει την προσοχή στα αληθινά σημαντικά αίτια της βίας, που με τη σειρά τους οδήγησαν στα γεγονότα της μοιραίας εκείνης ημέρας. Η αιτία του θανάτου γίνεται κατανοητή μόνο στις τελευταίες σελίδες, γιατί η Alia Trabucco Zeran, δε θέλει σε καμία περίπτωση το γεγονός αυτό από μόνο του, να σκεπάσει όλα τα υπόλοιπα, που αφορούν τους φτωχούς ταλαίπωρους της Χιλής, όπως συχνά συμβαίνει.

Η Εστέλα αρκετά συχνά, δείχνει να πάσχει από το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Ενώ μισεί αυτό που κάνει και πιστεύει ότι κάποια μέρα θα έχει μαζέψει αρκετά χρήματα για να φύγει, δε φεύγει ποτέ. Ενώ ενοχλείται από το κακομαθημένο κορίτσι που περιποιείται, το οποίο άθελά του έχει υιοθετήσει όλα τα κατάλοιπα και τις πεποιθήσεις της αστικής του καταγωγής, ταυτόχρονα δένεται μαζί του.

Σαν alter ego της Εστέλα, η Γιάνι, μια ταλαιπωρημένη σκυλίτσα που μέχρι πρότινος κυκλοφορούσε αδέσποτη (όπως ακριβώς η Εστέλα που δουλεύει ως εσωτερική υπηρέτρια μέσα σε πλουσιόσπιτο), καθρεφτίζει με τη σκληρή μοίρα της, τη ζωή των περισσότερων φτωχοδιαβόλων που δε βρέθηκαν από την πλευρά των 'τυχερών' της γης αυτής...

...''Σήκωσα το βλέμμα μου. Πορείες διαμαρτυρίας στο Σαντιάγο, στην Αντοφαγάστα, στο Βαλπαραίσο, στο Οσόρνο, στο Πουέρτο Μόντ, στο Πούντα Αρένας. Η οθόνη ήταν χωρισμένη σε έξι κουτάκια, το καθένα όμοιο με το άλλο, εκτός από ένα στο οποίο μια δημοσιογράφος έκανε ερωτήσεις σε μια γυναίκα με κουρασμένα μάτια:

Μας θέλουν υπάκουους, είπε εκείνη με τα μάτια καρφωμένα στην κάμερα.

Η κυρία παρακολουθούσε τις ειδήσεις, όσο έτρωγε. Τελείωσε τη σαλάτα της χωρίς να βιάζεται, καθάρισε τον λαιμό της, συνοφρυώθηκε και κούνησε το κεφάλι της από τα αριστερά στα δεξιά, ενώ στην τηλεόραση μια ομάδα ανθρώπων έσερνε μερικά λάστιχα για να κλείσει τη λεωφόρο.

Ο κύριος πλησίασε για να δει τί συνέβαινε στους δρόμους. Ανησυχούσαν, το κατάλαβα αργότερα. Στα εργοστάσια ξυλείας υπήρχαν επίσης διαμαρτυρίες. Ακόμα και οι υπάλληλοι της κλινικής είχαν ενωθεί με τους διαδηλωτές. Δυσαρέσκεια είπαν. Τους άκουσα να συζητούν μπροστά στην τηλεόραση: Ο κύριος, η κυρία, η φωτιά να καίει στην οθόνη, τα πρόσωπα καλυμμένα με κουκούλες. Με το να μην έχουν πρόσωπο, όλα αυτά τα σώματα έμοιαζαν να μοιράζονται το ίδιο πρόσωπο. Αυτό σκέφτηκα ή νομίζω ότι αυτό πρόφτασα να σκεφτώ, γιατί η κυρία έκλεισε την τηλεόραση κάπως ενοχλημένη, κάπως θυμωμένη, αν και ήξερα ότι αυτό που κρυβόταν πίσω απ'όλα αυτά ήταν φόβος.''

Σε όλη τη συγγραφική παράδοση της Χιλής, με εξέχουσα τη συγγραφική παρακαταθήκη του Roberto Bolano, συναντούμε το φάντασμα της δικτατορίας και του Πινοσέτ. Μια κοινωνία ανισοτήτων που διαρκώς βράζει μέσα σε ένα καζάνι που δε φαίνεται να καταλαγιάζει. Στο βιβλίο ''Το όνομά μου είναι Εστέλα'', η Alia Trabucco Zeran, σκιαγραφεί το πορτρέτο της χώρας της, που λαβωμένη από μια σκληρή δικτατορία δεκαετιών, χωρισμένη ανάμεσα σε φτωχούς που νταντεύουν πλούσιους και πλούσιους που πιστεύουν ότι δικαιούνται μια τέτοια φροντίδα, πορεύεται σε ένα μέλλον αβέβαιο από κάθε άποψη.

Στο φινάλε του βιβλίου, η Εστέλα απευθύνεται σε όσους την κρατούν δέσμια, κάνοντας έκκληση να την απελευθερώσουν, εφόσον πια έχει πει όλη την ιστορία. Στην πραγματικότητα όμως, απευθύνεται σε όλους εμάς τους αναγνώστες, που μοιάζει να επιθυμεί να μας ενεργοποιήσει, να μας κινητοποιήσει, ώστε να μην μπορούμε ποτέ ξανά να χρησιμοποιήσουμε ως επιχείρημα την άγνοια...